MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 147
marksizmin başlıca müddəaları haqqında səthi təsəvvürə malik idi» [121, 74]. Ancaq burada akademik F.Q.Köçərli tərəfindən qeyd edilən o fikirlə razılaşmaq mümkün deyil ki, Nərimanov marksizmin başlıca müddəaları haqqında səthi təsəvvürə malik olduğu üçün, «sinfi mübarizənin elmi marksist anlayışı səviyyəsinə qədər yüksəlməmiş, sinfi mübarizənin antaqonist cəmiyyətlərin əsil hərəkətverici qüvvəsi olduğunu, proletariatın azadlıq rolunu və onun mübarizəsinin proletar diktaturası ilə nəticələnəcəyini tam aydınlığı ilə dərk edə bilməmişdi» [121, 74]. Tərsinə, 1917-ci il fevral burjua demokratik inqilabına qədər Nərimanov marksizm-leninizm haqqında kifayət təsəvvürə malik olduğu üçün ondan uzaq durmuş, bir növ özünün də etiraf etdiyi kimi, kommunizmin qurulmasına utopiya kimi baxmışdır. Bu baxımdan, o hesab etmişdir ki, yaxın zamanlarda yalnız burjua demokratik inqilabının gerçəkləşməsi mümkündür və kütləni də yalnız onun mənəvi-ruhani həyatındakı çevrilişə hazırlamaq lazımdır [167, 210]. Fikrimizcə, uzun müddət Türk-İslam-Şərq və Rus-Qərb- Avropa ikiliyi arasında tərəddüd edən Nərimanovun sonuncunu seçməsində 1917-ci il Rusiya fevral burjua inqilabı və sosial- demokratizmə bəslədiyi ümidlər mühüm rol oynamışdır. Bu mənada, o, həmin inqilabın təsiri altında yalnız sosializm quruluşunda milliyyətindən və dinindən asılı olmayaraq insanların bir-birilə yoldaş olacaqlarını inanmışdır: «Bolşevkilər mənim arzuladığım dünyanın qapısını aça biləcək yeganə hakimiyyəti – xalq hakimiyyətini yenidən yaratmaq ümidi ilə sinfi mübarizədə qan tökürlər» [167, 190]. Məhz o, sosial-demokratizmi seçdiyi üçün, sovet dövrün- də vaxtilə daha çox meyil etdiyi islamlıq və türklüyü deyil, beynəmiləlçiliyi müdafiə etmək zorunda qalıb. Eyni zamanda, |