MahirəNərimanqızı

 

2.1.

 

Sovet dövrü Azərbaycan fəlsəfəsində islamçılıq və 

türkçülüyə münasibət 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

282 

282 

 

Sovet  dövründə  Rus-Xristian-Qərb-Avropa  mədəniy-

yəti və ideologiyasının əsas hədəflərindən biri və birincisi İslam 

dini  olmuşdur.  Bolşefaşistlər  Azərbaycanı  işğal  etdikləri  ilk 

günlərdən  etibarən  İslam  dininə  qarşı  açıq  və  gizli  şəkildə 

müharibə  elan  etdilər.  Bizə  elə  gəlir  ki,  1920-1940-cu  illərdə 

həyata keçirilən «mədəni inqilab»ın məqsədi də ilk növbədə, dini 

dəyərləri məhv etmək, əvəzində insanların şüurlarına kommunist 

ideologiyasına 

uyğun 

olaraq 

«beynəlmiləlçiliy»i-ateizmi 

yeritmək  idi.  Bu  baxımdan  1920-1940-cı  illərdə  K.Marks, 

F.Engels,  V.İ.Leninin  əsərləri  ilə  yanaşı,  S.Ağamalıoğlu, 

M.Quliyev,  M.S.Ordubadi  və  başqalarının  İslam  dininə  qarşı 

çevrilmiş  marksist-leninçi  kitabçaları  çap  edilmişdi.  Bütün 

bunlardan başqa «1924-cü ildə Bakıda təşkil olunan, öz ətrafında 

qabaqcıl  fəhlələri,  sonralar  isə  kənd  fəallarını  da  toplayan 

Allahsızlar  Cəmiyyəti  din  əleyhinə  aparılan  təbliğat  sahəsində 

böyük  iş  görürdü»  [42,  454].    «Allahsızlar  cəmiyyəti»nin  işini 

sürətləndirmək  üçün,  AK(b)P  1929-cu  ilin  aprelində  keçirilən 

plenumu  dinə  qarşı  mübarizə,  çadranın  və  papağın  atılması  ilə 

bağlı  məsələni  də  müzakirəyə  çıxarmışdı.  Bir  qədər  sonra 

«Allahsızlar cəmiyyəti» dinə qarşı mübarizəni gücləndirmək adı 

altında  «Mübariz  Allahsızlar  İttiifaqı»na  çevrildi.  İslama  qarşı 

bolşevizmin tutduğu radikal siyasət onunla nəticələndi ki, 1930-

cu  illərin  sonlarında  Azərbaycanda  cəmi  20  məscid  formal 

fəaliyyət göstərirdi [45, 356-357]. 

Tədqiqatçı Müstəqil Ağayev hesab edir ki, həmin dövrdə 

bəziləri  könüllü  şəkildə  olsa  da,  bir  çoxları  iradələrinə  zidd 

olaraq,  özlərini  sığortalamaq  üçün  ateistlər,  allahsızlar 

təşkilatlarına  qoşulmuşlar:  «Dinin  mahiyyətini  başa  düşüb-

düşməməsindən  asılı  olmayaraq,  böyük  bir  qrup  filosof  ateizm 

---