Mavzu: Qisqa ko’paytirish formulalarining umumlashmalari. Ko’phadlarni bo’lish Reja

To'plam elementlarining soni bilan bog'Iiq ayrim masalalar.To'plamlar nazariyasining muhim qoidalaridan biri — jamlash qoidasidir. Bu qoida kesishmaydigan to'p-lamlar birlashmasidagi elementlar sonini topish imkonini beradi.

1. teorema (jamlash qoidasi). Kesishmaydigan A va B chekli to'plamlarning (5- rasm) birlashmasidagi elementlar soni A va B to'plamlar elementlari sonlarining yig'indisiga teng:

Isbot. n(A) = k, n(B) = m bo'lib, A to'plam α_p a₂, ..., a_k elementlardan, B to'plam esa b_{, b_v ..., b_m ele-mentlardan tashkil topgan bo'lsin.Agar A va B to'plamlar kesishmasa, ularning birlash-masi a_{, a_r ..., a_k, b_{, b_v ..., b_m elementlardan tashkil topadi:

Bu to'plamda k + m ta element mavjud, ya'ni

Xuddi shu kabi, chekli sondagi A, B, ..., Fjuft-jufti bilan kesishmaydigan to'plamlar uchun quyidagi tenglik to'g'riligini isbotlash mumkin:

1. teorema. Ixtiyoriy A va B chekli to'plamlar uchun ushbu tenglik o'rinli:

Isbot. Agar bo'lsa, bo'lib,1- teoremaga ko'ra (1) tenglik o'rinli. Agar bo'lsa,u holda to'plamni uchta juft-jufti bilan kesishmaydigan to'plamlarning birlashmasi ko'rinishida tasvirlash mumkin (6- rasm):

(2)

to'plamlardagi elementlari soni mos

ravishda , _, ga teng. Jamlash qoidasiga ko'ra,

2. tenglikdan , ya'ni (1) tenglik hosil bo'ladi.

   
   

M a s a 1 a. 100 kishidan iborat sayyohlar guruhida 70 kishi ingliz tilini, 45 kishi fransuz tilini, 23 kishi esa ikkala tilni ham biladi. Sayyohlar guruhidagi necha kishi ingliz tilini ham, fransuz tilini ham bilmaydi?

Y e c h i s h. Berilgan guruhdagi ingliz tilini biladigan sayyohlar to'plamini A bilan, fransuz tilini biladigan sayyohlar to'plamini B bilan belgilaymiz. U holda ham ingliz tilini, ham fransuz tilini biladigan sayyohlar to'plami to'plamdan, shu ikki tildan hech bo'lmasa bittasini bila- digan sayyohlar to'plami esa to'plamdan iborat bo'ladi.
Shartga ko'ra, (1) tenglikka
ko'ra,
Shunday qilib, 92 kishi ingliz va fransuz tillaridan hech bo'lmaganda bittasini biladi, 100-92 = 8 kishi esa ikkala tilni ham bilmaydi.