Mavzu: turkiy tillarda -lar ko’plik qo’shimchasining qiyosiy o’rganilishi reja: Ishning umumiy tavsifi


Turk tilida grammatik ko’plik shaklning ifodalanishi



Yüklə 47,55 Kb.
səhifə9/13
tarix24.03.2023
ölçüsü47,55 Kb.
#89591
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
maxtubova fereuzabonu kurs ishi turekiydocx

1.3. Turk tilida grammatik ko’plik shaklning ifodalanishi
Turdosli otlar (Cins Acllan). Turdosh otlar, asosan, har xil, birdan ortiq turga ega bo‘lgan predmet yoki hodisa nomidir. Turdosh otlar har tilda ot turkumiga oid so‘zlaming asosiy qismini tashkil etadi. Ular asl ma'noga ega va nutqda shu ma'nolari bilan qoTlanadi: kitap (kitob), eser (asar '), dag (tog ‘), gemi (kema) kabi. Turdosh otlarning atoqli otlardan farqi shundaki, ularda so‘z bilan uning ma’nosi orasida uzviy bogTiqlik, munosabat mavjud. Tilshunoslikda turdosh otlar ikkiga bo’linadi: birlik va ko‘plik otlari. Birlik otlari (Tekil Adlar) faqat bir narsaga nom boTib kelgan so'zlardir: bal (asal, bol), elma (olma), gigek(gid), kent (shahar) kabi, Ko‘plik otlari (Qogul Adlar) bir xil jinsda va miqdori bittadan ortiq boTgan narsalarga nom boTib kelgan so‘zlardir: okullar (maktablar), kuglar (qushlar), masallar (ertaklar) kabi. Ko‘plik otlari birlik otlariga -ler (-lar) qo‘shimchasini qo‘shish yo’li bilan yasaladi.
Guruh otlari (ToplulukAdlan). Ba’zi otlar ko‘plik qo‘shimchasi olmasdan ko‘plikni ifodalaydi: ordu (armiya, qo‘shin), bdluk (bo 'linma), takim (jamoa, guruh, jamlamna), cday (diviziya, polk), surii (suntv), dizi (tizim, serial), genglik (yoshlik, yoshlar) kabi. Turk tilida guruh otlariga ko‘plik qo‘shimchasi qo‘shilishi ham mumkin. Unda bir nechta guruh anglashiladi: ordular (qo ‘shinlar•), bolukler (bo ‘Unmalar), tahmlar (jamoalar, guruhlar), suruler (suruvlar) kabi. Sanab o‘tilgan ot turlaridan faqat atoqli otlar ko‘plik qo‘shimchasi olmaydi. Lekin, ba'zan bir shaxs yoki narsaning o‘xshashlarini anglatish uchun ularga ko‘plik qo‘shimchasi qo‘shilishi mumkin. Ko‘plik qo‘shimchasi mashhur shaxs yoki asar qahramonlarining ismlariga qo‘shilganda o'xshashlik ma'nosini ifodalaydi: Bugim Oguzlar sizde misafir olctcak (Bugun o‘g‘uzlar siznikida mehmon borishadi). Alifir Nevai 'ler, Ulugbey ’ler ya§ami§ bizim zeminde (Alisher Navoivlar, Ulug‘beklar yashagan bizning zaminda) kabi. Otlar tuzilishi (o‘zak va yasovchi qo‘shimchalarning mavjudligi)ga ko‘ra ikkiga bo’linadi: sodda otlar (yalin adlar) va yasama otlar (tiiremis adlar).
Otlarning nutqda boshqa so‘zlar bilan munosabat o'rnatish uchun kelishik, egalik, ko‘plik, so‘roq qo‘shimchalari olgan holda o‘zgarishiga otlarning turlanishi (ad gekimi) deyiladi.

Yüklə 47,55 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin