Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
82 xalqların bir-birini yaxşı başa düşməyə, digər təfrəfdən də düzgün dərk etməsinə mane olur. Deməli, əsas məsələ sosial stereotipin adekvatlıq dərəcəsindən çox asılı olur. Sosial stereotipin yaranması bir tərəfdən müvafiq sosail obyektə olan münasibətdən, digər tərəfdən həmin obyekt haqqında əldə etdiyimiz məlumatın nə dərəcədə həqiqəti əks etdirməsindən asılıdır. Müasir dövrdə qloballaşma şəraiti, dünya xalqları arasında inteqrasiyanını güclənməsi, xalqlar haqqında əsassız şəkildə formalaşmş olan neqativ stereotiplərin aradan qalxmaslına köməklik göstərir.Lakin, bəzi hallarda xalqlar, millətlər arasında olan konfliktlər, maraqların toqquşması və yaxud qarşıdurmanın olmasında marağı olan daxili və xarici qüvvələr qəsdən neqativ stereotiplərin yayılmasına səy göstərirlər. Dünyada siyasi balansın tənzimləyiçisi rolunda çıxış edən SSRİ-nin süqutundan sonra bəzi xristian ölkələri, dünyaya təkbaşına hakimlik etmək üçün “müsəlman” stereotipi yaratmış və islam, yaxud müsəlman ölkələrində, islam mədəniyyəti üçün səciyyəvi olan xüsusiyyətlər haqqında neqativ heterostereotiplər formalaşdırmaqla, həmin xalqlar qarşı təhdidlər edirlər. Etnik stereotiplərin məzmununda emosional qiymətləndirmə var. Belə ki, stereotiplərin həm koqnitiv, həm də emosional aspekti var. İnsanların başqa qruplara olan münasibəti, onlarla bağlı formalaşan stereotipdə özünü göstərir. Bu mənada stereotiplər həm müsbət, həm də mənfi emosional yükə malik olur. S.Fisk stereotiplərin dörd növünü ayırd etmişdir: - nifrət stereotipi bu stereotip adətən “yad, özgə” aşağı statuslu və mötəbər olmayan qruplara münasibətdə özünü göstərir, “soyuq” kimi qiymətləndirilir; - heyranlıq stereotipi bu stereotip özünkülər hesab etdiyi qruplara münasibətdə təzahür edir və onlara mötəbərlilik, yüksək status və “istilik” aid edilir. - həsəd stereotipi bu stereotip yüksək statuslu, yad, özgə, mötəbər, lakin “soyuq” qruplara münasibətdə özünün göstərir; - paternalist stereotipi isə aşağı statuslu, mötəbər olmayan lakin, “isti” olan qruplara qarşı münasibətdə özünü göstərir. |