Microsoft Word Materiallar Full

 

İBTİDAİ SİNİF ŞAGİRDLƏRİNİN FORMALAŞMASINDA MÜƏLLİM NÜMUNƏSİNİN ROLU

 

 

Ülkər İMANOVA 

Qafqaz Universiteti 

 

Müəllimlik peşəsi bütün dövrlərdə öz əhəmiyyəti və spesifikliyi ilə digər peşələrdən fərqlənmişdir. Zaman və 

məkandan asılı olmayaraq tarixin bütün mərhələlərində  və dünyanın hər yerində  ən hörmətli,  ən sevilən və ən çox dəyər 

verilən  şəxs məhz müəllim olmuşdur. Hazırda da müəllim  şəxsiyyətinə yüksək dəyər verilir. Bu ondan irəli gəlir ki, 

müəllimlik peşəsi olduqca mürəkkəb və ən faydalı peşədir.Müəllimlər digər peşə sahiblərindən fərqli olaraq insanla, onların 

formalaşması ilə  məşğul olurlar. Onlar istər davranışı, istər savadı, istər dünyagörüşü ilə  şagirdlərə yaxşı nümunə 

olmalıdırlar. Bu isə müəllimdən yüksək  əxlaqi, insani keyfiyyətlərə, dərin biliyə, pedaqoji və metodiki ustalığa, geniş 

dünyagörüşünə sahib olmağı tələb edir. Müəllim şagirdlərə yalnız bilik vermir, eyni zamanda sözü və hərəkəti ilə onların 

psixologiyasına, daxili dünyasına ciddi təsir göstərir. Xüsusilə ibtidai siniflərdə müəllim nümunəsinin rolu böyük əhəmiyyət 

kəsb edir. Belə ki, məktəb həyatına yeni başlayan azyaşlı  uşaqlar valideynlərindən sonra ən çox müəllimlə ünsiyyətdə 

olurlar. Onlar öz müəllimlərini ideal kimi görür və  hətta özlərini müəllimlərinə  bənzətməyə  də çalışırlar. Buna görə  də 

müəllim  şagirdlərlə davrınışında  ən incə  məqamları belə gözdən qaçırmamalı, onlarla kifayət qədər ehtiyyatlı  rəftar 

etməlidir ki, onların gələcəyinə mənfi təsir göstərmiş olmasın.  

 

 

Müəllim dərsin  əsas funksiyaları sayılan təhsilverici, tərbiyəedici və inkişafetdirici funksiyaların tam mənada həyata 

keçirilməsini və bu sahədə müsbət nəticələrin əldə edilməsini təmin etməli, bunun üçün isə ən münasib və məqsədəuyğun 

pedaqoji  şərait yaratmağı bacarmalıdır. Müəllim ilk növbədə yüksək səviyyədə ixtisas biliyinə malik olmalıdır. Bu 

baxımdan ibtidai sinif müəlliminin üzərinə daha çox yük düşür. O, ana dili, riyaziyyat, həyat bilgisi kimi fənlərlə yanaşı 

texnologiya, musiqi, rəsm sahəsində də biliklərə sahib olmalıdır. Bundan başqa ,o, pedaqogika, psixologiya, fəlsəfə, uşaq 

anatomiyası kimi elmlərdən də  məlumatlılığı ilə seçilməlidir. Hətta belə  nəzərdə tutlmuşdur ki, ibtidai sinif müəllimləri  

xarici dil və informatika fənlərinin tədrisini də özləri həyata keçirsinlər.  Şagirdlərin gələcəkdə  nə  dərəcədə biliklərə 

yiyələnməsi müəllimin məharətindən asılıdır. Savadlı, bilikli müəllimin şagirdi də savadlı olar. Bunun üçün o, şagirdlərdə 

müxtəlif fənlərə dair maraq oyatmalı, bu maraq sayəsində onların biliyinin və dünyagörüşünün artmasını təmin etməlidir. 

Məlumdur ki, müəllim şagirdlərə yalnız fənləri tədris etmir, həmçinin onların tərbiyəsi ilə də məşğul olur. Tərbiyə olduqca 

geniş anlayışdır.  Şagirdlərin  əxlaq, estetik, hüquq, ekoloji və s.  tərbiyəsinə yiyələnməsi müəllimin gördüyü işlərlə  və 

tədbirlərlə meydana gəlir. Fikrimcə,  şagirdlərin tərbiyəsi, təlimi və inkişafı kompleks təsirlərlə  həyata keçirilməlidir. 

Müəllim tez-tez şagirdlərə tövsiyyələr verməli, onların  əxlaqi cəhətdən saf, təmiz tərbiyələnməsi üçün əlindən gələni 

etməlidir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki ,sadəcə tövsiyyə verməklə  işi bitmiş hesab etmək olmaz. Tərbiyədə müəllimin 

şəxsi nümunəsi daha çox rol oynayır. Belə ki,müəllim sözlə əməlin vəhdəti prinsipinə əməl etməlidir. Əks halda apardığı  

tərbiyəvi işlərin heç bir səmərəsi olmayacaq. Müəllim hər bir şagirdə şəxsiyyət kimi yanaşmalı, təlim və tərbiyədə onların 

yaş və fərdi xüsusiyyətlərini, anlaq səviyyəsini, psixoloji durumunu və s. mütləq nəzərə almalıdır. Bu şagirdlərin hərtərəfli 

inkişaf etdirilməsi üçün əhəmiyyətli amillərdən biridir. Beləliklə, ibtidai sinif müəllimi öz peşəsini sevməli, humanist 

---