Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

466 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

olmalı, digərlərindən elmi, biliyi, əxlaqı ilə  fərqlənməlidir. Belə olduqda o, şagirdləri tərəfindən seviləcək və onlar üçün 

sözün  əsl mənasında yaxşı nümunə olacaq və  şagirdlərin uğurlu gələcəyi üçün əvəzedilməz rol oynayacaq.İbtidai sinif 

şagirdlərinin şəxsiyyətyönümlü  inkişaf etdirilməsində müəllimin şəxsi nümunəsinin rolu danılmazdır. 

 

 

ÇOCUK GAZETECİLİĞİNDE DİKKAT ÇEKEN BAZI HUSUSLAR 

 

Müfide Nilay EKER 

Qafqaz Üniversitesi 

[e-mail] 

 

Çocuk edebiyatının en önemli amaçlarından biri zihni, fikri, ruhi ve içtimai bakımdan sağlıklı bireyler yetişmesine 

katkı sağlamaktır. Bu görevini yerine getirirken de gerek açıktan gerekse satır aralarında gizlenmiş olarak, doğru mesajları 

okuyucu kitlesi olan çocuklara  ulaştırma kaygısı taşımaktadır. Bu kaygının neticesinde ortaya çıkan çocuk edebiyatı yayım 

alanlarından biri de, ayrım ilk yıllarda çok belirgin olmamakla beraber, gazete ve dergilerdir. 

Gazetelerin, Tanzimat sonrasında daha fazla insana ulaşabilme amacıyla kitapların bilgilendirme, aydınlatma ve farklı 

bakış açıları kazandırma işlevlerine ortak olması, çocuk gazete ve dergileri için de geçerli bir durumdur. 19. yüzyılın ikinci 

yarısında edebiyat tarihimizde görülen değişiklikler arasında çocuk gazetelerinin yayın hayatına girmesi çocukların da 

okuyucu bir halk kitlesi olarak varlıklarının kabulünün bir göstergesidir. 1869 yılında ‘Mümeyyiz’le başlayarak çocuklara 

sunulan bu hizmet devam edegelmektedir. Bu süreç içinde farklı gazete ve dergilerde, farklı dönemlerde farklı özelliklerin 

var olduğu  şühesizdir. Her dönemin kendi içinde, çocukların bir milletin hayatında ne denli önem taşıdığını, onların 

beslendiği kaynakların toplumsal hayatı nasıl  şekillendirdiğinin bilincinde olan aydınları, edindikleri yeni, batılı, çağın 

gerekleri olarak gördükleri değişimleri, çocuklara ulaştırma ve onları geleceğe uygun biçimde yetiştirmek için gazete ve 

dergilerden istifade etmişlerdir. 

Cemil Meriç bu konudaki düşüncelerini “Kültürden İrfana” kitabında çocuk dergileri için “Çocuk dergilerini anmadan 

çocuk edebiyatı tamamlanmış olmaz. İz bırakan eserlerden çoğu bu dergilerde doğmuştur.” derken; günümüz çocuk 

edebiyatı yazar ve araştırmacılarından Mustafa Ruhi Şirin ise çocuk dergilerinin bir ülkede çocuk kültürüne, sanatına ve 

edebiyatına katkı sağlayan yayınlar olduğuna dikkat çeker. 

Çocuk edebiyatı üzerine fikir beyan eden gerek araştırmacı gerekse yazarlar okuyucu kitlesi çocuklar olan bu edebiyat 

alanının, genel anlamıyla bir edebiyat ürününün taşıması gereken değerlere sahip olması gerektiğini ifade ederler. Hatta bu 

konuda Sedat Sever’in yaptığı tanımla çocuk edebiyatı (yazını), erken çocukluk döneminden başlayıp ergenlik dönemini de 

kapsayan bir yaşam evresinde, çocukların dil gelişimi ve anlama düzeylerine uygun olarak duygu ve düşünce dünyalarını 

sanatsal niteliği olan dilsel ve görsel iletilerle zenginleştiren, beğeni düzeylerini yükselten ürünlerin genel adı olarak, 

edebiyatın altında ve basit bir tür değil; aksine, edebiyatın içinde en incelikli alandır. Edebi bir eser, çocuksuluğu yansıtıyor, 

çocuk kalbinin duyarlıklarıyla özdeşleşebiliyorsa çocuğa göredir ve böyle bir edebiyat ürünü yetişkinlerce de okunabilir. 

Çocuksuluğu öne çıkarabilen edebiyatın, yediden yetmişe her yaştan okuru olacaktır. Tam bu noktada gazete ve dergilerin 

büyük bir emekle hazırlanması gerektiği akla gelen önemli bir husustur. Daha ilk gazete ve dergilerden itibaren Tevfik 

Fikret, Rıza Tevfik, Ziya Gökalp, Mehmet Emin, Ahmed Cevad, Abbas Sehhet, Abdulla Şaik, Mirze Elekber Sabir gibi 

döneminin önemli edebi şahsiyetlerinin de çocuklar için mensur ve manzum çeşitli eserler kaleme aldıkları ve bu alana 

ehemmiyet verdikleri görülür. Bununla beraber sözü edilen yayımlarda yer alan her yazının edebi zevki yansıttığının 

söylenebilmesi mümkün değildir. Başlangıçta çocuğa kazandırılmak istenen ahlaki, içtimai vb. değerler açıktan dile 

getirilerek nasihatname kimliği taşımakla beraber zaman içinde bu değerlerin sanatlı anlatımlarla edebiyat zevkinin içinde 

verilmeye çalışıldığı görülür. Burada üzerinde durulması gereken bir diğer durum ise, ticari kaygıyla hazırlanmış  hızlı 

tüketilir, içinde çocukların kazanımlarının endişesinin yer almadığı, edebi zevk ve değerlerden yoksun metin ve ürünlerin 

gazete ve dergilerde yayınlanmasının ne kadar tehlikeli olduğudur.  

Çocuk dergilerinin, milletlerin gelecek temsilcileri olan çocuklar açısından bir kazanımı da genel itibariyle okuyucu 

mektuplarına yer vermeleridir. Böylece çocukların duygu, düşünce, dilek ve şikayetlerini seslendirebilecekleri bir alan 

oluşturulurken aynı zamanda sosyalleşmelerine de fırsat tanınır. Aynı zamanda çocuklara okuyucusu oldukları süreli 

yayının bir parçası ve şekillendiricisi olma ve aidiyet hazzını da yaşamalarına imkan sağlanır. Günümüzde tıp litaratürüne 

televizyon hastalığı diye girmiş ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından da bir hastalık olarak kabul edilmiş olan tek taraflı 

iletişim, çocuklarda sosyalleşmeyi büyük oranda engelleyen, ferdi bir hayata sürüklerken içine kapanmayı beraberinde 

getiren bir süreçtir. Sadece bu açıdan bile bakıldığında çocuklar için hazırlanan süreli yayınların önemi dikkate şayandır.  

Burada süreli çocuk yayıncılığı ile ilgili göze çarpan birkaç husus üzerinde durulmaya çalışılmakla beraber, dile 

getirilmek istenen asıl düşünce, çocuğun yetiştirilirken ihtiyaç duyduğu emek kadar ona sunulacak olan her türlü okuma 

materyali gibi gazete ve dergilerin de uzman kişiler tarafından hazırlanması gerekliliğidir. 

---