Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

2010-2011  yillarda  o’tkazilgan  pedagogik  tajriba-sinov  jarayonining 
uchinchi  bosqichida,  ilgari  surilgan  farazlarning  hayotiyligi,  yangiligi,  ishlab 
chiqilgan 
tavsiyalarning 
samaradorligi 
bo‘yicha  tajriba-sinov  natijalari 
umumlashtirildi. 
O‘qituvchilar  va  o‘quvchilarning  tajriba-sinov  ishlari 
boshlanishidan  oldingi  va  undan  keyingi  davrda  boshlang‘ich  sinf  matematika 
darslarida  pedagogik  texnologiyalardan  foydalanib  o‘rganish  asosida  ta‘limni 
tashkil  etish  hamda  ilmiy  tushunchalar  va  bilimlar  samaradorligini  oshirish 
borasidagi mahoratlari dinamikasi o‘rganildi. Tadqiqotdagi asosiy g‘oya, qarash va 
qoidalar mana shu bosqichda  ilmiy shaklni oldi. 
Boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  pedagogik  texnologiyalar  asosida 
matematik  tushunchalar  vositasida  o‘rganish  jarayonida  ilmiy  tushunchalarni 
rivojlantirish va pedagogik texnologiyalarni amalga oshirish uchun qo‘llaniladigan 
barcha  shakl  va  vositalar  hamda  metodlardan  foydalanildi.  Ularning  sifat  va 
samaradorligini  tekshirish  maqsadida  tajriba-sinov  jarayoniga  ta‘limning 
muntazam  shakli  joriy  etildi.  Boshlang‘ich  sinf  ta‘limi  jarayonida  o‘quvchilar 

---

 
98 
tomonidan  o‘zlashtirilayotgan  bilimlarning  puxtalik  va  mustahkamlik  darajasiga, 
o‘quvchilarning 
boshlang‘ich 
sinf 
matematika 
darslarida 
pedagogik 
texnologiyalardan  foydalanish  bo‘yicha  darslarda  bilimlarni  egallash  va 
o‘zlashtirishga bo‘lgan qiziqishlarida mahorat va ko‘nikmalarni oshirishga, nafaqat 
bir  o‘quv  predmetidan  balki  turli  o‘quv  fanlaridan  o‘zlashtirilayotgan  bilimlar 
majmuini  rivojlantirish  samaradorligiga  pedagogik  texnologiyalarning  ta‘siri 
o‘rganildi.  Mazkur  bosqichda  pedagogik  texnologiyalarni  amalga  oshirish  va 
qo‘llashning  usul  va  vositalarini  takomillashtirish  bilan  birga  o‘quv 
mashg‘ulotlarida pedagogik texnologiyalardan foydalanishning  samarali shakl va 
vositalari saralandi va tuzatilib borildi. qayta nazorat uchun o‘tkazilgan pedagogik 
tajriba-sinov jarayoni ham mazkur bosqich davomida o‘tkazildi. 
 Maqsadimiz, 
boshlang‘ich  sinf  matematika  darslarida  pedagogik 
texnologiyalardan foydalanib barcha metod va vositalar yordamida hamda ―sinov‖ 
va ―o‘rgatuvchi‖ tajribalar asosida tanlab olingan xilma-xil o‘quv mashg‘ulotlarini 
takomillashtirish shakli bo‘yicha, amalga oshirishning samaradorligini tahlil qilish 
edi. Shu bilan birga, har xil o‘quv predmetlaridan egallangan ilmiy tushunchalarni 
nazorat  qilishni  turli  o‘quv  predmetlaridan  o‘zlashtirilgan  bilimlarni  bir-biri  bilan 
aloqadorlikda  qo‘llay  olishning  ko‘nikma  va  malakalarini  egallashni  hamda 
pedagogik  texnologiyalar  mazmuniga  ega  bo‘lgan  vazifalardan  foydalanish 
ko‘nikmalarini o‘quvchilarga puxta o‘rgatishni takomillashtirish vazifasi qo‘yildi. 
Pedagogik  texnologiyalar  funktsiyalariga  amal  qilib  darsni  tayyorlash  va 
o‘tkazishda  barcha  umumiy  talablar  qo‘yiladi.  U  g‘oyaviy  yo‘nalganlikka  ega 
bo‘lishi kerak. Pedagogik texnologiyalarning ilmiyligi va tushunarliligi o‘qishning 
hayot  bilan,  nazariyaning  amaliyot  bilan  aloqasini  ta‘minlashi,  o‘quvchilarning 
idrok  etish  faoliyatlarini  faollashtirishi  kerak.  Pedagogik  texnologiyalarka tayanib 
dars  olib  borish  uslubiyoti  o‘quv  texnikasidan,  muammoli  masalalardan  keng 
foydalanishni,  kitob  bilan  ishlashni,  ko‘rgazmalilikni,  guruhli  o‘qish  shakllarini 
nazarda  tutadi.  Bundan  tashqari  darsning  amaliy  mashg‘ulotlari  bilan,  darsdan 
tashqari  faoliyat  bilan  aloqasi  ham  zarur.  Dars  materiallari  pedagogik 
texnologiyalar  asosida  olib  boriladigan  dars  mazmuni  va  uslubiyotiga  talablar 

---

 
99 
asosida  o‘qituvchidan  quyidagilarga  asosiy  e‘tiborni  qaratish  lozimligini  talab 
etadi: 
-  dars vazifalarini to‘g‘ri tanlay olishni (ta‘lim-tarbiyaviy, rivojlantiruvchi); 
-  ob‘ektlar, savollar pedagogik texnologiyalar mavjudligini o‘rganishni; 
-  darsning o‘quv-uslubiy majmuasidan, shu jumladan darsliklar va boshqa fanlar 
bo‘yicha texnik vositalardan foydalanishni; 
-  mukammal  topshiriqlar  yordamida  o‘quv  va  idrok  etish  omillarini 
shakllantirish,  shu  jumladan  o‘quvchilarning  boshqa  fanlardan  olgan 
bilimlaridan foydalanish masalalarini; 
-  pedagogik  texnologiyalarning  turlari  xilma-xilligini  inobatga  olib  uni 
mukammal amalga oshirishni; 
-  dars  natijalarining  sifati  va  samaradorligi,  bilim  va  malakalarini  oshirish, 
o‘quvchini  jamiyat talablari asosida mukammal bilimga ega va barkamol shaxs 
darajasida tarbiyalash. 
Pedagogik  tajriba-sinov  natijalarini  ishlab  chiqish  davomida  ilmiy 
tushunchalarning  o‘zlashtirish  darajasini  va  o‘quvchilarning  malakalarini 
shakllanganlik  darajasini  baholash  uchun  elementlar  bo‘yicha  va  operatsiyalar 
bo‘yicha tahlil (tadqiqot) usullaridan foydalanildi. Negaki, mazkur usullar samarali 
natijalarga erishish imkoniyatini yaratadi. 
Bu haqda biz ilgari surgan ilmiy farazning to‘g‘riligi tasdiqlandi. SHu bilan 
birga  barcha  pedagogik  texnologiya  xususiyatiga  ega  matematika  darslarida 
o‘zlashtirilayotgan  ilmiy  tushunchalar  o‘rtasidagi  munosabatlar  mazmunini 
o‘zlashtirish darajasi, mazkur mazmundagi masalalarni yechish mahorati oshadi. 
Eslatish, 
ko‘rsatish, 
pedagogik 
texnologiyalarni 
qo‘llash 
o‘quv 
mashg‘ulotlarini  tashkil  etish  turli  shakllari  kabi  pedagogik  texnologiyalarni 
amalga  oshirish  metodlaridan  maqsadga  muvofiq  foydalanish  tushunchalarini 
yanada  muvaffaqiyatli  o‘zlashtirishga  boshlang‘ich sinf  matematika  fani bo‘yicha 
egallagan  bilimlariga  nisbatan  ijodiy  yondoshishga,  ro‘y  berayotgan  hodisalar 
o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘ra bilish va topish hamda ularning sabab va oqibatlarini 
tushuntirib berishga yordam berdi. 

---

 
100