О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər


Ultrasəs  rəqslərin alınma  və  daxiletmə üsulları



Yüklə 2,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə39/51
tarix25.12.2016
ölçüsü2,61 Mb.
#3052
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   51
5.4. Ultrasəs  rəqslərin alınma  və  daxiletmə üsulları. 
Pyezoçeviricilərin   konstruksiyaları 
 
Ultrasəs    dalğalarını  almaq    üçün  bir  sıra  üsullar 
mövcuddur.  O  cümlədən  mexaniki,  radiasiyalı,  lazer, 
maqnit  və  digər 

2,4,5

  çöl  Ģəraitində  diaqnostikləĢdirmə 
praktikasında    ultrasəs    dalğalarını    almaq    və        daxil    
etmək        üçün  xüsusi  quruluĢlar  -  elektromaqnit-akustik  
çeviricilər    (EMA)  və    pyezoçeviricilər      tətbiq    olunur. 
EMA    çeviricisinin  əsas  üstünlüyü-nəzarətin      kontaktsız 
metodla  izolyasiya  qatından  aparmağın  mümkünlüyüdür.  
Bununla  birlikdə  bu  cür  çeviricilər,  konstruktiv        cəhət-
lərinə  və  kiçik  çevirmə  əmsalına  malik  olduqlarından, 
uzununa  və    eninə  dalğalarla  nəzarət  obyektinin  normalı 
istiqamətində  üst  səthinin  səsləndirilməsi  üçün  və  metal 
konstruksiyalarda qalınlıq ölçən  kimi  istifadə  olunurlar.   
Ən çox  yayılan üsul,  pyezoelektrik effektinə əsasla-
nan   üsul hesab olunur. Bu  effektin fiziki mahiyyəti  on-
dan   ibarətdir ki,  bəzi bərk materiallardan olan lövhənin  
mexaniki        dartılma    və  sıxılmasından    onun        səthində     
bir-birinə    əks    iĢarəli  elektrik  yükləri meydana çıxır. 
BirbaĢa  pyezoffekt        yaranır.  Əksınə,  lövhənin  səthinə 
dəyiĢən  elektrik    yükləri  verdikdə,    lövhə    sıxılmağa    və  
dartılmağa baĢlayır - bu halda  əks    pyezoeffekt  yaranır. 
Bu cür   xüsusiyyətlərə malik  bir    sıra     təbii   və   süni     
materiallar: kvars,  turmalin,  seqnetduzu,  barium  titanatı, 


 
117 
qurğuĢun-sirkonat-titanat    və  digərləri  vardır.  Düz  və  əks 
pyezoeffektin  yaranma sxemi Ģəkil  5.4-də   verilmiĢdir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                  a)                               b) 
 
Şək. 5.4. Pyezotəbəqənin iş cxemi: 
                  a) birbaşa pyezoeffekt;   b) əks pyezoeffekt 
 
Əks  pyezoeffekti  həyata  keçiriləndə  mexaniki 
vibrasiya  edən  pyezolövhə  “çəkiç”  rolunu  oynayaraq 
nəzarət edilən materiala   elastik  rəqslər dəstini göndərir. 
Eyni  zamanda    həmən    lövhə  düzünə    pyezoeffektdə 
mexaniki  rəqsləri    elektrik  siqnallarına  çevirən  çevricilər 
ola  bilər.  Pyezolövhələr  pyezoelektrik  çevricilərində 
(PEG)  əsas  element  hesab  olunurlar.  Onlar  ulturasəs 
dalğalarını  təsirləndirmək və  qəbul  etmək  üçündür.  PEG-
in  əsas  üstünlükləri:  çeviricinin  yüksək  effektivliyi 
(yüksək  həssaslığı)  və  konstuksiyanın  sadəliyidir.Bu 
səbəbdən  onlar  geniĢ  tətbiq  olunurlar.  Kontaktlı  PGP-in 
konstruktiv  hazılanmasında  üç  əsas  sxemdən:  düzünə, 


 
118 
mailli və əlahiddə (ayrıca) uyğunlaĢdırılmıĢ sxemlərindən 
istifadə olunur.  
1 - peyzolövhənin səthinə oturtma və tozlandırma ilə 
gümüĢ və yaxud mis elektrikkeçirici örtük çəkilir, onların 
biri 7 naqili vasitəsilə PEG-in sökülə bilən elektrik ucuna, 
digəri  isə  PEG-in  5  metal  gövdəyə  birləĢdirilir. 
Pyezolövhənin pyezamaterialında dalğa uzunluğunun tam 
yarısı qədər PEG-in iĢçi tezliyində qəbul edilir.  
 Düz    PGP-də    (Ģəkil    5.5,a)    pyezolövhə    bir   
tərəfdən 6  dempferə,   digər  tərəfdən  isə  2  protektoruna    
yapıĢdırılır.  Protektor  pezolövhəni  mexaniki  zədələnmə-
dən    qorumaq      üçündür    və      aĢınmaya      çox      yüksək     
davamlı  olmalıdır.  Dempfer  öz  növbəsində  pyezo-
lövhənin   sərbəst rəqslərini  söndürmək və   qısa   dalğalar  
almaq  üçündür. 
Maili    PGP    (Ģəkil    5.5,  b)  düz      PGP-dən    bucaq  
altında   elastik dalğaları məmulatın   səthinə daxilindən  8   
prizmasının      olması    ilə    fərqlənir.    Maili    çeviricinin   
prizma  bucağı   elə   secilir ki,   məmulatdan    birinci  və   
ikinci  kritik    bucaqlar  arasındakı  intervalda  bir   növ 
dalğalar      keçsin.    Adətən      prizmanı        pleksiqlasdan,    
kaprolondan    və    yaxud  ultrasəsi  yüksək      dərəcədə   
söndürən digər materiallardan  hazırlayırlar  ki ,   dalğanın     
məmulata    keçməmiĢ    sönməsini    təmin  etsin.  
Əlahiddə-uyğunlaĢdırılmıĢ PEG (Ģəkil 5.5, v)   özlü-
yündə     ikiqat     mailli     PEG-dən    ibarət   olub,   kiçik  
prizma  bucağına  (adətən  10
0
-dən  böyük  olmur)  malikdir.  
Əlahiddə   uyğunlaĢdırılmuĢ    PEG-in     bir   yarısı   Ģüa-
lanmaya,  ikinci    yarısı   isə     qəbula    iĢləyir. ġüalandı-
rıcıdan siqnalların birbaĢa   qəbulediciyə    öturülməsinin    
qarĢısını    almaq  üçün  akustik    bölücü 9 ekran vardır.       


 
119 
 

Yüklə 2,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin