О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər



Yüklə 2,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/51
tarix25.12.2016
ölçüsü2,61 Mb.
#3052
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   51
Şək.5.5. Pyezoçeviricilərin əsas tipləri: 
a – düz; b – maili; c – ayrı-ayrı uyğunlaşdırılmış 
 
Prizmanın  8  bucağı  0…10
0
  diapazonunda  götürülür 
ki,  bu  da  imkan  verir  ki,  məmulata  transformasiya 
olmadan  eyni      növ    dalğalar      daxil    edilsin.  Prizmanın 
bucaqlarını  onların  hündürlüklərini  və  aralarındakı 
məsafəni dəyiĢməklə, məmulatın  maksimum və minimum    
dərinliklərində  səsləndirməni  dəyiĢdirilir.  Əlahiddə-
uyğunlaĢdırılmıĢ  PEG-lər  konstruksiyası  mürəkkəbdir, 
universal  deyildir  (müəyyən  dərinlikdə  səsləndirmə  apar-
maq  üçündür),   lakin kifayət  qədər daha  az  maneələrə   
malikdir.   
Yuxarıda      nəzardən      keçirilənlərlə      yanaĢı      çox   
sayda  müxtəlif  xüsusi  pyezoçevricilər  mövcuddur. 
Məsələn, boruları  nəzarət etmək (əsasən də nazik divarlı) 
üçün  əlahiddə-uyğunlaĢdırılmıĢ  xordalı  növ  pyezoçevi-
ricilər tətbiq olunur. Onların    istifadəsi imkan verir  ki,  
boruların  qaynaq tikiĢlərinə daha etibarlı nəzarət edilsin, 
bu isə özlüyündə neft-qaz sahəsi üçün çox aktualdır.  
PEG-dən  nəzarət  obyektinə  ultrasəs  rəqslərini  daxil 
etmək üçün müxtəlif üsullardan istifadə olunur: kontaksız 
hava  üsulu,  kontakt  üsulu  və  immersion  üsul.  Kontaksız 


 
120 
hava  üsulundan  bəzən  plastmas  və  kompozit  materiallara 
nəzarət etmək üçün istifadə olunur. Bu üsuldan metalların 
nəzarət  edilməsində  istifadə  olunmur,  çünki  dalğa 
müqavimətində  böyük  fərq  yaranır.  Ġmmersion  üsul 
mayenin qatından keçməklə akustik kontakt yaradılmasına 
əsaslanır. Bunun üçün nəzarət olunan məmulatı maye (su) 
doldurulmuĢ vannada yerləĢdirmək lazımdır.  
  Bir çox hallarda kontakt yağlamanı (mayeni) tətbiq 
edərək  kontakt  üsulundan  istifadə  olunur.  Kontakt  4 
yağlaması  (Ģəkil  5.5)  akustik  kontakt  yaratmaq  və 
ulturasəs  dalğalarını  3  obyektə  və  əksinə  ötürmək  üçün-
dür.  Yağlamanın  qalınlığı  ondakı  dalğanın  uzunluğundan 
az  olmalıdır.  Bu  PEG-i  nəzarət  obyektinin  üst  səthinə 
sıxmaqla  əldə  olunur.  Yağlama  kontaktının  qalınlığının 
dəyiĢdirilməsi nəzarətin say nəticəsinə təsir edir, ona görə 
də  kontakt  üsulun  da  nəzarətin  nəticəsinin  stabil  olması 
üçün  nəzarət  olunan  səth  əvvəlcədən  R
z
4O-  dan  az 
olmayaraq təmizlənməlidir. 
Ultrasəs  dalğaları  difraksiya  (əyilmə)  və  interfe-
rensiya (toplama) hadisələrinə uyğun paylanmanın ümumi 
qanunauyğunluğuna  tabe  olaraq  paylanır.  ġüalandırıcının 
ölçülərində,  kiçik  uzunluqlu  dalğalar,  ondan  sferik 
dalğalar  yayılır  və  Ģüalanma  istiqamətləndirilməmiĢ  olur. 
Əgər  Ģüalandırıcı  pyezolövhənin  ölçüləri  dalğa  uzunlu-
ğundan  kifayət  qədər  böyükdürsə,  onda  ultrasəs  dalğaları 
istiqamətləndirilmiĢ dəst halında  yayılacaqdır. ġüalandırı-
cının bir baĢa yaxınlığında (Frenel zonasında) dalğa Ģüası 
aralanmadan yayılır, əyilmələrin intensivliyi dəst boyunca 
sabit  qalmayıb  sıçrayıĢlı  xarakterdə  olur.  Yaxın  dalğanın 
boyu r
yax
 rəqsin yayılma c sürətilə və Ģüalandırıcı lövhənin 
a ölçüsü ilə təyin edilir: 


 
121 
c
f
a
r
yax
2

 
 
ġüalandırıcı r>r
yax
 məsafədə yerləĢdirdikdə titrəyiĢlər 
dəsti 
r

bucağı altında fərqlənəcəkdir: 
 
).
61
,
0
arcsin(
af
c
r


 
 
  Bu  zonada  (Fraunqofer  zonası)  titrəyiĢlərin 
intensivliyi  dəstin  oxu  boyunca  sönmə  qanununa  uyğun 
olaraq  monoton  azalacaqdır.  Ultrasəs  titrəyiĢlərinin  dəst 
intensivliyi  af  hasilinin  artması  ilə  yaxĢılaĢacaqdır.  Uzaq 
zonalarda  en  kəsik  sahələrində  titrəyiĢlərin  intensivliyi 
sabit qalmır və dəst oxu istiqamətində azalır. ġüa və dəst 
oxları  arasındakı  bucaqdan  asılı  olaraq  intensivliyin 
dəyiĢmə  xarakteri  Ģüalandırıcının  istiqamətləndirici 
diaqramı  ilə  təyin  edilir.  ġüanın  uzunluğu,  dəstin  oxuna 
nəzarən  müəyyən  bucaq  altında  istiqamətlənmiĢ, 
istiqamətləndirilmiĢ  diaqramın  o  istiqamətdə  titrəyiĢin 
amplituduna  mütanasib  götürülür.  Ona  görə  də 
qaytarıcılardan  (qüsurlardan)  eyni  məsafədə  yerləĢdirmiĢ, 
lakin  dəstin  oxuna  nəzarən  müəyyən  bucaq  altında  olan 
Ģüalandırıcılardan  gələn  siqnallar  müxtəlif  amplitudlu 
olurlar.  Dəstin  oxu  üzərində  yerləĢdirilən  qaytarıcılardan 
gələn  siqnalın  amplitudu  maksimal  olur.  Disk  Ģüalan-
dırıcının istiqamətlənmə diaqramı Ģəkil 5.6-da verilmiĢdir. 
Səs  təzyiqi  amplitudunun  ölçü  vahidi  kimi  dəstin  oxu 
üzərində U
0
 götürülür. 


 
122 
 
Şək. 5.6. Dairəvi şüalandırıcının  istiqamət diaqramı 
 
  Aralanma 
r

bucağı  azaldıqca  r
yax
  yaxın  zonanın 
uzunluğu  çoxalır.  af/c

0,6  olduqda  istiqamətlənmə 
diaqramında  yan  ləçəklər  yaranır  ki,  buna  da  enerjinin 
20%  -  qədəri  sərf  olunur.  Bəzi  hallarda  yan  ləçəklər 
defektlərdən qayıdaraq müvafiq siqnallar verə bilər. 
 

Yüklə 2,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin