Operatsion tizimlar «Informatika va Axborot texnologiyalari»

Kompyuter xavfsizligini ta’minlash vositalari. Bu juda keng hajmdagi ma’lumotlarni 
zarar yetishdan faol va passiv himoya qilish vositalari, shuningdek, ma’lumotlarni ruxsat ol-
masdan qo‘llash, ularni ko‘rib chiqish va foydalanishdan himoya qilish vositalari kiradi. 
Passiv himoya qilish vositasi sifatida zaxira nusxalari olishga foydalaniladigan dasturlar
ishlatiladi. Ko‘pincha ular arxiv dispetcherlari (arxivatorlari)ning bazaviy xususiyatlariga ega 
bo‘ladi. Faol himoya vositalari sifatida antivirus dasturiy vositalari qo‘llaniladi. Ma’lumotlarni 
ruxsat olmay ularga qo‘llash, ularni ko‘rib chiqish va o‘zgartirishdan himoya qilish uchun 
kriptografiyaga asoslangan maxsus tizimlardan foydalaniladi. 

---

Opratsion tizimlari 
13 
 
Hisoblash tizimlarini axborot jihatdan va matematik ta’minlash haqida 
tushuncha 
Hisoblash texnikasi vositalarini apparat va dasturiy ta’minlash bilan birga ayrim hollarda 
axborot jihatdan ta’minlashni ham ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqdir. Axborot ta’minoti de-
ganda dasturlar va ushbu dasturlarning ishlashi uchun zarur bo‘lgan va oldindan tayyorlangan 
ma’lumotlarni yig‘indisi tushuniladi. 
Misol uchun, tahrir qilinadigan matndagi orfografiya (to‘g‘ri yozish)ni avtomatik tarzda 
tekshirish tizimini ko‘rib chiqamiz. Uning ishi shundan iboratki, bunda boshlang‘ich matnning 
leksik birliklari ma’lumotlarning etalon massivi (lug‘at) bilan solishtiriladi. Bunday holda tiz-
imning muvaffaqiyatli ishlashi uchun apparat va dasturiy ta’minotdan boshqa, tashqaridan ula-
nadigan lug‘atlarning maxsus to‘plamiga ega bo‘lish zarur bo‘ladi. Bu hisoblash texnikasini ax-
borot jihatdan ta‘minlashga misoldir. 
Ixtisoslashtirilgan kompyuter tizimlari (avtomobillar, kemalar, raketalar, samolyotlar,
kosmik uchish apparatlarining bort kompyuterlari)da dasturiy va axborot ta’minotining yig‘indisi 
matematik ta’minot deb ataladi. Odatda, u PZU mikrosxemasiga sifatli yoziladi va faqat PZU ni 
almashtirish yoki uni maxsus uskunada qayta dasturlash orqaligina o‘zgartirilishi mumkin.