O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

3. Roman va gotika arxitekturasi. 
Roman me'morchiligi rivojlanishining asosiy yakuni bo'lib, 
devorlarni devor va ustunlarga (kontrofoslarga) ajratishdir. Bu 
konstruktiv sxema Gotik sistemaning rivojlanishiga asos solgan . Binolari 
va arxitektura komplekslari. Roman arxitekturasi snakllari xilma-ximgi 
bilan ajralib turadi. Unda g'arbiy Yevropaning turli hududlarida yuzaga 
kelgan juda ko'p Roman arxitekturasi deb, odatda, XI - XIII asrlardagi 
g'arbiyYevropa 
arx.tektura 
ga 
aytiladi, 
chunki 
u 
Rim 
arxitekturasiningba'zi ko'rinishlari va qurilish usullarini me'ros qilib 
olgan hamdaRoman xalqlari yashaydigan hududlarda keng tarqalgan 
bo'lgan. Rim imper'yas" yemi lganidan keyin, g'arbiv Yevropa 
hududidaarxitektura turg'unlikka uchragan (V - X asrlar). XI asrdan 
boshlabarxitektura yana rivojlana borib, bu rivojlanish feodallar uylari 
vaqal'alarida o z aksini topgan. 
Qurilish usullari va tektonika. Erta feodal davrlarida qurilgan 
Roman arxi- tekturasida binolarning tomlari yog'ochdan bo'lganligi 
sababli ular yong'inlar natijasida tez-tez yonib, buzilib ketgan. Shuning 
uchun Roman arxitekturasining asosiy vazifalaridan biri, bu qurilishda 
yog'och konstruksiyalarini tosh materiallar yordamida gumbazsimon 
konstruksiyalarga 
almashtirish 
bo'lgan
. 
Roman 
me'morchiligi 
rivojlanishining asosiy yakuni bo'lib, devorlarni devor va ustunlarga 
(kontrofoslarga) ajratishdir. Bu konstruktiv sxema Gotik sistemaning 
rivojlanishiga asos solgan. 

---

Roman arxitekturasi snakllari xilma-ximgi bilan ajralib turadi. Unda 
g'arbiy Yevropaning turli hududlarida yuzaga kelgan juda ko'p 
yo'nalishlar mavjud. 
XII asrning ikkinchi yarmi va
 
XIII
 
asrlarda shaharlarda savdo-sotiq 
va hunarmandchilikning rivojlanishi g'arbiy Yevropa arxitekturisining 
eng yuqori cho'qqilarga chiqishiga olib kelgan. Qurilish ishlari 
monastrlarning qaramog'idan ketib, haqiqiy quruvchi proffessionlarning 
ixtiyoriga 
o'tgan. 
Bu 
davrlarda 
quruvchilar 
konstruksiyalarni 
yengillashtiruvchi va qurilish materiallarini iqtisod qiluvchi yangi 
qurilish usullarini qidira boshlaganlar. O'tgan davrdagidek, Gotika 
arxitekturasining rivojlanishida Fransiya arxitekturasi maktablari yana 
yetakchi o'rinlarda qolgan. Qurilish usullari va konstruksiyalar Bu 
davrning 
eng 
katta 
texnik 
yutuqlaridan 
biri 
bo‘lib 
gotika 
ibodatxonalarining konstruksiyalaridir
. 
Gotika arxitekturasi ustalari 
Roman arxitekturasi yutuqlarini rivojlantirib, sifat jihatidan yangi kark 
assistemasini yaratganlar. Bu sistema binolarining devorlari va umuman 
o'zini ancha yengil bo'lishiga olib kelgan. 
Gotika karkasining asosiy elementlari bu gumbazning arka 
qovurg'alari — nervyuralar, gumbazning vertikal tayanchlari (tashqariga 
chiqarilgan) kontrofoslar va qiya elementlar – ark butanlaradir. 
Gotika arxitekturasining eng ko'zga ko'ringan. Parij xudo onasi 
sobori bo'lib, buning qurilishi ll63-yilda boshlanib XIV asrning 
o'rtalarida tugallangan
 
Hashamatli besh nefli soborning uzunligi 129m, 
nefning balandligi 32,5 m, minoralarning balandligi esa 69 m ni tashkil 
etadi. 
Gotika uslubi XIII asrga kelib o'zining eng rivojlangan davriga 
o'tgan. Bunga misol qilib Reyms soborini ko'rsatish mumkin
. 
Qo‘llaniladigan ta‘lim texnologiyalari: dialogik yondoshuv, muammoli 
ta‘lim, munozara, o‘z-o‘zini nazorat.
 

---