Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
11-MAVZU. MEHMON VA MEZBON ETIKETI
Mehmondo‘stlik tushunchasi umumiy ma’noga ega bo‘lib, mehmondorchilik, mehmonnavozlik, mezbonnavozlik, mehmon bo‘lmoq kabilar mazkur tushunchaning tarkibiy qismiga kiradi. Shuningdek, mehmondorchilik insoniy fazilatlardan hisoblanadi. Chunki mehmondorchilik nafaqat ulfatchilik, qorin to‘ydirish yoki dasturxon bezatib tansiq taomlarni odamlarga berish, balki kishining holidan xabar olish, ulug‘ insonlarni ziyorat qilish maqsadida ularning uyiga borish ham mehmondo‘stlikning bir ko‘rinishidir. Zero, mehmon “atoyi Xudo” sifatida qadrli ekan, uyingizga ochiq ko‘ngil va yaxshi niyat bilan qadam ranjida qilgan har bir kishi siz uchun mehmon kabi azizdir. Mehmondorchilik o‘ta nozik fazilat bo‘lib, u insondan yuksak did, farosatni va axloqiylikni talab etadi. Bu jarayon gohida oriyat darajasiga ham yetadi. Mehmondorchilik - ko‘rishuv, muloqot, muomala uchun sub’yekt vazifasini bajaradi. Unda takalluf, mulozamat, hurmat, tavoze kabi ko‘rinishlar ustuvor bo‘lib, ular mehmonning kayfiyatini ko‘tarishga, ko‘nglini olishga yo‘naltiriladi. Mehmondo‘stlikning ijtimoiy-ma’rifiy, ma’naviy-tarbiyaviy ahamiyatiga doir ilmiy tadqiqot ishlarini olib borgan faylasuf olim Karim Mahmudov bu borada g‘oyatda qimmatli ma’lumotlarni beradi. Xususan, olimning «Mehmonnoma” kitobida mehmondorchilik marosimining odobi, fazilati, qoidalari, tartibi va milliy xususiyatlari bayon etilgan. Olim mazkur kitobda mehmondorchilikni qadriyat darajasida talqin yetishi barobarida, uning nazariy va amaliy tomonlarini ham e’tibordan chiqarmaydi. Ayniqsa, mehmon va mezbon odobiga doir nasihatlar, mehmondorchilik qoidalari, mehmon toifalari, mehmonga munosabat, mehmonga taklif, mehmondorchilik turlari kabi mavzularda mehmondorchilik nafaqat marosim ayni paytda milliy madaniyat ko‘rki sifatida gavdalantirilgan. Mehmondorchilikning chiroyli o‘tishi asosan mezbonning kayfiyati, fe’l-atvori, axloqiy tarbiyasi hamda mezbonga nisbatan bo‘ladigan munosabatiga bog‘liqligini K.Mahmudov bir necha hayotiy misollar va rivoyatlar orqali ko‘rsatib beradi. Ayniqsa, ”Uyiga mehmon kelmay qolsa, odamlardan o‘pkalay bermay, har kim o‘ziga, odob-axloqiga nazar tashlamog‘i joiz”, “Mezbonning ko‘pchilikka malol keladigan odati bo‘lsa, bundaylardan ham mehmon yuz o‘giradi”, “Mehmonni malol ko‘radigan odam o‘zi ham mehmon bo‘lganda malol kelishini o‘ylashi kerak” 39 , - degan fikrlari mehmondorchilik marosimi botin va zohiriga ko‘ra axloqiy-estetik jarayon ekanligidan dalolatdir. Faylasuf olim B.Husanov o‘zining “Muomala madaniyati” deb nomlanadigan darsligida «Qobusnoma”da mehmonnavozlikka oid o‘gitlarning matnini 39 Mahmudov Karim. Mehmonnoma. . T.: “Yosh gvardiya” nashriyoti. 1989. 26-bet. 168 soddalashtirib, tavsiya etadi: - “Shuni alohida ta’kidlash o‘rinliki, sharqni deyarli barcha allomalarining axloqiy-tarbiyaviy pandnomalarida xalq turmush tarziga oid o‘gitlar, kundalik faoliyatiga doir nasihatlar davr nuqtai-nazaridan tahlil qilingan. “Qutadg‘u bilig”, “Devoni lug‘atit turk”, “Qobusnoma”, “Axloqi Muxsiniy”, “Makorim ul-axloq”, “Guliston”, “Bo‘ston”, “Mahbub ul qulub” kabi pandnomalarda insonning jamiyatdagi o‘rni, turmushdagi kechmishi, kundalik faoliyatidagi harakatlar axloqiy-estetik tizim orqali ifodalanadi. Jumladan, Kaykovus qalamiga mansub “Qobusnoma” asarining “Mehmon olmoq va mehmon bo‘lmoq zikrida” deb nomlangan bobini o‘qir ekansiz mehmondorchilik qoidalari, fazilat va illatlari nimalarga bog‘liq va nimalarda ko‘rinishini anglab yetasiz 40 . Bu borada chiqargan xulosalarimiz shundan dalolat beradiki, mehmondorchilik qoidasi va Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|