Основы пакета

 
267
kompyuter bir-biri bilan axborot almashish uchun mis sim orqali ulanishi shart 
emas, balki, tolali optik, mikroto`lqinlar, infraqizil va kommunikatsiya yo`ldoshlar 
orqali ham foydalanish mumkin. 
Misol sifatida biror kompaniya oladigan bo`lsak uning xodim va mijozlari 
kompyuter tarmoqlari orqali ma`lumotlar almashadi. Ma`lumot almashish lokal, 
mintaqaviy yoki global tarmoqlar oraqali amalga oshiriladi. Tarmoqning afzalligi 
shundaki, masalan, biror bir xonadagi printerga boshqa xonadagi, bo`limdagi, 
qavatdagi yoki boshqa binolardagi ishchi xodimlar tarmoq orqali buyruq berishlari 
mumkin bo`ladi, ya`ni umumiy printerga ega bo`lishadi. Ishchi xodimlar xuddi 
shunday ma`lumotlarni ham almashish imkoniyatlariga ega. Kompaniya mijozlar 
bilan moliyaviy hisobotlarni, soliq to`lov va boshqa ma`lumotlarni onlayn orqali 
amalga oshiradi. Tarmoqdagi kompyuter va foydalanuvchilarni server boshqaradi, 
nazorat qiladi, javob beradi va ma`lumotlarni saqlaydi. Ma`lumotlar ombori server 
deb nomlanuvchi kuchli kompyuter. Ko`pincha bu markazda joylashgan va tizim 
ma`muri deb ham atashimiz mumkin. Mijoz deb -tarmoqda kompyuter va 
foydalanuvchi masofadan turib server bilan bo`glanishi, ma`lumot almashishiga 
aytiladi. Ikki mijoz va server bir tarmoq orqali bog`lanishi quyidagi 1-rasmda 
ko`rsatilgan. 

---

 
268
4.2 rasm. Ikki mijoz va server bir tarmoq orqali bog`lanishi. 
Bu ma`lumot almashish kelishuviga mijoz-server modeli deyiladi. Bu keng 
tushuncha bo`lib, ma`lumotlar omboriga asoslangan veb ilovalarni ma`lumotlarini 
mijozlar server orqali yangilashga erishadi. Server bir vaqtning o`zida internet 
tarmog`idagi veb ilovalar orqali minglab mijozlarning so`rovlariga javob beradi. 
Mijoz-server modeliga talabalarni fanlardan onlayn test nazorat o`tkazishini misol 
qilib, ular orasidagi munosabatlar quyidagi 4.3-rasmda ko`rsatilgan.