O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot univеrsitеti r. D. Alladustov, A. J. Xo„jamurodov
Yüklə 1,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Indekslarni tanlash masalasi
Oldin indekslar nechta bo‗lishi mumkun degan savolga javob berish lozim. Indeks listingiga umumiy belgilarga (umuman olganda belgilar hisobsiz bo‗lishi mumkin) ega fond instrumetlari kiritilishi mumkin bo‗lganligi uchun, mos ravishda indekslar ham cheksiz miqdorda bo‗lishi mumkin. Bunda faqat ikkitadan kam 45 bo‗lmagan fond boyligining mavjud-ligi yagona cheklov bo‗lishi mumkin, chunki faqat birgina fond boyligini mavjudligi holati salbiy (ma‘noga ega emas) hisoblanadi. Agar indeksni hisoblashning ham ―vaznlashtirish‖ va ham ―dinamika‖ metodikalarini turli usullarga asoslanishi mumkinligidan kelib chiqilsa, unda indekslarning soniga cheklovlar yo‗qligi ma‘lum bo‗ladi. Nechta indeks bo‗lishi kerak degan savol ham soddadir. Chunki hozirda indekslardan iqtisodiyotda keng foydalanilib kelinishi obyektiv zarurat va barcha istemolchilariga ahamiyatli ekanki u doimo kerak bo‗ladi va yashaydi. Muhimi indeks qanday bo‗lishi lozim? Kim undan norozi bo‗lsa, yoki qoniqmasa yangisini tanlashga imkoniyati bo‗lishi lozim. Yoki indeksning qaysi birini tahlil qilish uchun tanlash lozim? Agar yuqorida keltirilgan fond indekslariga murojat etilsa, unda bir xil bozorlar holatini aks etuvchi va o‗hShash metodikalarga asoslangan juda ko‗p indekslarni ko‗rish mumkun. Korelyatsiyasi birga teng indekslar guruhidan fakat bittasi muhimdir, qolganlari ma‘lumot olish nuqtai nazardan ahamiyatga ega emas, ular yo‗q bo‗lib ketishi mumkun degan farazlar vujudga kelishi mumkin. Bunda hato qilmaslik va taxlildan muxum bo‗lgan indikatorni nazardan qoldirmaslik muhum ahamiyatga ega. Masalan, vaqtning ma‘lum davrlarida Rossiya fond bozori indekslari NASDAQ indeksi bilan korrelyatsiyalanishi (unga mos kelishi) holatlari ham bo‗lib turadi. Ammo buning munosabiti bilan RTS indeksidan voz kyechish lozim degan ma‘no kelib chiqmaydi. shuning uchun indeksni aniq tanlash uchun uzoq vaqt mobaynidagi davrlarni (muddatlarni) taxlil qilish zarur. Aytish joizki, ba‘zi indekslar ma‘lum vaqtlarda iste‘molchilar tomonidan talab qilinadi yoki vaqtinchalik talab qilinmaydi. Bunday talab fond bozorining qaysi jihatlarini aks etuvchi indikatorlarga ma‘lum vaqtda iste‘molchilar tomonidan qiziqish bor yoki yo‗qligiga bog‗liq. Lekin o‗ta rivojlangan fond bozorlarida barcha indekslarga hamisha talab mavjud, shuning uchun ham indekslarning turlari va soni haddan tashqari ko‗p. Bunday holat xar bir iste‘molchiga o‗zining talabi va maqsadlariga javob beruvchi indekslarni erkin ravishda topishi va foydalanishi imkoniyatini beradi. |