Pul, kredit va banklar

Qog‘oz – kredit pullar tizimi. Qog‘oz – kredit pullar tizimining evolyutsion 
rivojlanishi,  iqtisodiyotning  globallashuvi  va  xalqaro  mehnat  taqsimotining 
chuqurlashuvi  sharoitida  pul  oborotini  vaqtdan  va  moliyaviy  jihatdan  yanada 
tejamliroq bo‘lishini, shuningdek, uni samaraliroq ishlashini ta’minlamoqda. Agar 
dastlabki qog‘oz pullar taxminan X asrning oxiri XI asrning boshlarida muomalaga 
chiqarila  boshlangan  bo‘lsa,  1930  yillarning  oxiriga  kelib  ular  qatorida  kredit 
pullari  to‘lov  hisob  –  kitob  va  pul  aylanmalarini  amalga  oshirishda  ishtirok  eta 
boshladi. Bu o‘z navbatida iqtisodiyotda pul – kredit siyosatini amalga oshirish va 
pul muomalasini tashkil etishga ijobiy ta’sir ko‘rsata boshladi.  
Iqtisodiyotning  rivojlangan  hozirgi  davrida  pulning  asosiy  turlari 
banklarning  kredit  biletlari  (banknotlar),  tangalar,  pul  cheklari,  elektron–plastik 
kartochkalar, hisob raqamlarda yozuvda aks ettirilgan pullar hisoblanadi.  
Muomalaga pullarni emissiya qilish Markaziy bankka yuklatilgan. Markaziy 
bank  «banklarning  banki»  sifatida  kredit  resurslarini  shakllantirish  va  ushbu 

---

resurslarni  naqd  va  naqd  pulsiz  ko‘rinishida  muomalaga  chiqarishi  mumkin. 
Markaziy  bank  tomonidan  muomalaga  chiqarilgan  naqd  pullar  uning  majburiyati 
bo‘lib,  tijorat  banklari  ushbu pullarni  muomalada  aylanishini  ta’minlaydi.  Tijorat 
banklari  qog‘oz  –  kredit  pullarni  Markaziy  bankdagi  vakillik  hisobvarag‘idagi 
mablag‘lari doirasida ishlatishi mumkin.