Samarqand davlat universiteti gulsum tagiyeva, hayriniso husanova oila va gender

2. Iqtisodiy yo„nalish. Bu yo‗nalish tarafdorlari, asosan, ishlab 
chiqarishda band bo‗lgan ayollar sonini qisqartirish kerak, deb 
hisoblaydilar. Chunki, ayollar ko‗proq bemor bolalarni parvarish qilish, 
tug‘ruq 
ta‘tillariga 
chiqishlari 
sababli 
mehnat 
jarayonining 
uzluksizligiga zarar yetkazadilar, natijada ishlab chiqarish samaradorligi 
pasayadi. 
3.Demografik yo„nalish. Bu yo‗nalish tarafdorlari, ayollar, eng 
avvalo, yangi avlodni dunyoga keltirish vazifasini bajarishlarini targ‘ib 
77
Каримов и. юксак маънавият – енгилмас куч. – тошкент: маънавият, 2008. 52 б. 
78
Рахматов л. Соғлом она ва бола: халқаро амалиѐт. – т. Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 2016. – 63 б.
1
Женщины и гендерные проблемы в странах с переходной экономикой. Взгляд ЮНИСЕФ. Детский фонд 
ООН. Нью-Йорк, 1995 – С.21. 

---

143 
qiladilar. Agar muntazam demografik siyosat olib borilmasa, jamiyat 
taraqqiyoti turg‘unlikka yuz tutadi. Shuning uchun demograflar ham 
ayollarga beriladigan imtiyozlarni ko‗paytirish, ish soatini qisqartirish, 
bolaga qarash uchun beriladigan ta‘tilni uzaytirishni taklif etmoqdalar. 
4.Egalitar yo„nalish. (egalita – fransuzcha tenglik). Bu yo‗nalish 
tarafdorlari ayollar masalasidagi axloqiy, iqtisodiy yoki demografik 
muammolarga alohida qaramasdan, balki jamiyatda xotin-qizlarning 
holati, haq-huquqi ijtimoiy taraqqiyot jarayonida o‗zgarib borishi bilan 
birga qarab, jarayon axloqiy, iqtisodiy, demografik tomonlariga esa 
uning bir qirrasi sifatida qaraydilar
79
.
Yuqorida qayd etilgan holatlar oilaviy munosabatlarni quyidagi 
yo‗nalishlarni shakllantirmoqda;
birinchidan, an‘anaviy nikoh qaydi o‗zgarmoqda, nikoh uchun 
juftlikni yopiq tizimidan ochiq shakliga o‗tish sodir bo‗lmoqda;
ikkinchidan, hukmron jinsiy ma‘naviyat va ahloq tizimi qayta 
ko‗rib chiqilmoqda.
Natijada aksariyat g‘arb davlatlarida oila-nikoh munosabatlari 
tanazzulga uchramoqda. Ayollarning an‘anaviy maqomi va roli 
to‗g‘risidagi turg‘un tushunchalar dolzarbligini yo‗qotib, uning o‗rnini 
personalitar funksiyasi yaqqol bo‗lgan egalitar munosabatlarga 
tayanadigan nuklear oila yoki nikohning legallashmagan erkin turlari 
ommalashmoqda.
Ta‘kidlash joizki, butunjahon iqtisodiyot forumi ekspertlari oxirgi 
besh yilda yuqorida ta‘kidlangan holatlar bo‗yicha reytingni tuzib 
keladilar. Bunda ular quyidagi mezonlarni hisobga oladilar:
80
1) mehnatga haq to‗lashdagi farq;
2) erkaklar va ayollar daromadlarining nisbati;
3) boshqaruv tuzilmasiga kiruvchi hamda mehnat bilan mashg‘ul 
bo‗lgan yuqori malakali ayollar soni;
4) ayollarning ma‘lumotlilik darajasi;
5) tug‘ilish, oiladagi hayot sharoitlari va uzoq hayot kechirish 
bo‗yicha farqlar;
79
Социология.Маърузалар матни. Самарқанд давлат чет тилларнститути. Самарқанд. 2014. 128 - бет. 
80
В борьбе за равноправие женщины побеждают. Правда, не везде //Мир новостей ( нима бу), 2010, №42. 

---

144 
6) parlament a‘zolari bo‗lgan ayollar va vazir ayollar soni va 
boshqalar. 
Yuqoridagi ko‗rsatkichlar bo‗yicha birinchi o‗rinni Islandiya 
egalladi. Bu mamlakatda jinslar o‗rtasidagi farqlarning qisqarishi 
ko‗rsatkichi 85%ni tashkil etayapti. Keyingi o‗rinlarni Norvegiya (84%), 
Finlyandiya (82,6%), Shvesiya (80,2%), Yangi Zelandiya (78,1%), 
Irlandiya (77,7%), Daniya (77,2%) mamlakatlari egalladi
81
. 
Vaholanki, jamiyatni modernizasiyalash sharoitida erkak va 
ayollar 
o‗rtasidagi 
kasbiy-professional 
va 
oilaviy-nikoh 
munosabatlaridagi tenglik g‘oyalarini zo‗r berib targ‘ib qilinsa-da 
rasmiy ma‘lumotlarga ko‗ra ko‗p jabhalarda gender tafovut hamon 
saqlanmoqda. Birgina bo‗sh vaqt taqsimotiga ko‗ra ayol uy ishlariga 
33,6 foiz, erkaklar 11,3 foiz vaqt sarflaydi. Ayollar sutkada uy ishiga 3 
soat, erkaklar esa 0,65 soat sarflaydilar. Bundan tashqari, ayol ham 8 
soat mehnat qilib, oilada erkak kabi hordiq chiqarish, madaniy dam olish 
orzusi bilan yashaydi”