“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

63

ELM DÜNYASI

/ Elmi­kütlәvi jurnal / №03 (03) 2013

---

müqayisədə başlıca məhdudiyyətidir. Onun

bütün idrak qabiliyyəti yalnız intellekt pillə 

-

sindən ibarətdir. Düzdür, müasir dövrdə robot -

ların ən yeni nəsli – inteqral robotlar “duyğu

üzvləri” ilə də təchiz olunur, süni görmə, eşitmə

və s. imkanlara malik olur və bu baxımdan onla -

rın idrakı intellektlə yanaşı primitiv duyğu mər -

hə 

ləsini də əhatə edir. Lakin yüksək duyğu

qabi liy yəti inteqral robotlar üçün də əlçatmazdır.

Cinslərarası intellektual əlaqələr  

(gender intellectual relationships)

Son illərdə aparılan tədqiqatların nəticəsinə

görə, qadın və kişilərdə vizual-fəza intellekti

xarakterinə görə fərqlənir. Ümumiyyətlə, intel -

lek 

tin bu növündə kişilər daha üstündürlər.

Verbal-linqvistik intellektdə üstünlük qadınlar da -

dır. Son bir neçə on illikdə aparılan müşahidələr

göstərir ki, ayrı-ayrı intellekt sahələrində qadın

və kişilər arasında fərqlər bu 2 qrup üçün tarixən

müəyyənləşmiş məşğuliyyətlərlə bağlıdır. Ənə -

nəvi olaraq kişi sahələri hesab edilən məşğuliy -

yətlərə qadınların getdikcə daha çox cəlb

olunması bu 2 qrup arasındakı intellekt fərqlərini

azaldır. 

İntellekt səviyyəsinin yüksəldilməsinin əsas

şərti geniş fəaliyyət sahəsini əhatə edən və

innovativ informasiyanın əldə olunmasıdır.

Bundan başqa insan fövqəladə yaradıcı məhsul -

darlığa və qədim mədəni miraslara yiyələnmə

qabiliyyətinə malik olmağı, öz fəaliyyəti ilə

cəmiyyətin proqressiv olaraq inkişafına təsir

göstərməyi bacarmalıdır. İntellektlərinin inkişaf

səviyyəsinə görə seçilən insanlar cəmiyyətdə

özünəməxsusluq yaradır. Bu özünəməxsusluq və

qabiliyyət istedad formasında inikas edir. Lakin

qabiliyyətlərin yüksək inkişaf pilləsi təkcə

istedadla məhdudlaşmır. Bəzi insanlar öz istedad -

larının yüksək səviyyəsi ilə də fərqlənir və

onların yaradıcı nailiyyətləri cəmiyyətin həya -

tında, mədəniyyətin inkişafında tam bir dövrü,

epoxanı əhatə edir. Bu cür insanlar dahi insan -

lardır. Dahilik şəxsiyyətin elə bir ali yaradıcılıq

səviyyəsidir ki, həmin səviyyəyə yüksələn insan

cəmiyyətin həyatında ağlagəlməz rol oynayır.

Dahi insan, daha obrazlı şəkildə desək, öz

fəaliyyət sahəsində yeni dövr yaradan ümummilli

liderimiz Heydər Əliyev də bu cür şəxsiyyətlər -

dəndir. Dahi insanlar olduqca azdır. Tarixən bu

cür universallığa malik olan dahilərdən Nizami

Gəncəvinin, Nəsirəddin Tusinin, Aristotelin və s.

adını çəkmək olar. Məsələn, Tusi müxtəlif bilik

sahələrində öz əvəzolunmaz nailiyyətləri və

intellekti ilə fərqlənmişdir. 

İnsanın bir şəxsiyyət kimi formalaşması,

hadisələrin nəticəsini proqnozlaşdıraraq öz

fəaliy yə tini buna uyğun qurması və müəyyən

sahəni sərbəst interpretasiya edə bilməsi üçün o,

hər zaman axtarışda olmalı, mövcud qabiliyyət

və istedadlarını daha da təkmilləşdirməli və əldə

etdiyi elmi nailiyyətləri cəmiyyətin inkişafı

naminə istifadə etməlidir. Məlumdur ki, həyat

tərzinin müsbət istiqamətdə dəyişdirilməsinin ən

mühüm göstəricilərindən biri informasiyanın

sosial həyatın və fəaliyyətin bütün sahələrində

istifadəsidir. Ona da qeyd edək ki, XXI əsr

informasiyalaşdırma və kompüterləşdirmə əsridir. 

İnformasiyalaşmış və yüksək intellektə malik

olan cəmiyyət hərtərəfli inkişaf etmiş bir mədəni

irsə imza atacaqdır...