T texniki kolleci

 
 
 
 
 
Mövzu 9. Məsələ və onun tərkib hissələri. Məsələlərin müxtəlif 
üsullarla həlli. 
Plan 
1. Riyazi m
əsələ və onun tərkib hissələri. 
2. Riyazi m
əsələlərin növləri. 
3. M
əsələ həllində tətbiq olunan metodlar. 
 
 
1. M
əsələ elə anlayışdır ki,ona konkret tərif verilmir. Geniş mənada hər hansı bir 
işi yerinə yetirmək, həll etmək mənasında işlənilir.
M
əsələ dedikdə - kəmiyyətlər arasındakı asılılıqlara və kəmiyyətlərin verilmiş 
qiym
ətlərinə əsasən, məchulun qiymətini tapmaq tələbi başa düşülür. Belə məsələlər 
əsasən cümlələrlə ifadə olunmuş mətn şəklində olur və onlara mətn məsələlər deyilir. 
T
əlimdə riyazi məsələlər öyrədici, inkişaf etdirici və tərbiyələndirici rola malikdirlər. 
Riyazi anlayışların və simvolların mənimsənilməsində, bacarıq və vərdişlərin 
formalaşmasında, yeni faktların, isbatların öyrənilməsində, idrak prosesinin o cümlədən 
t
əfəkkürün inkişafında, riyaziyyata maraq, mövcud ictimai quruluşa xas olan keyfiyyətlər 
yaratmaqda m
əsələlər mühüm yer tutur.
Riyazi m
əsələ strukturuna görə üç hissədən ibarət olur: 
1. M
əsələdə kəmiyyətlərin verilmiş ədədi qiymətləri (bunlara verilənlər deyilir). 
2. M
əsələdəki şərt və ya şərtlər. 
3. M
əsələnin tələbi və ya sualı. 
Riyazi m
əsələ struktur tərkibinə görə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: 
M
əsələnin şərti – verilənlərlə axtarılanlar arasında riyazi münasibətləri ifadə edir. 
M
əsələnin şərtlərinin sayı məchulların sayına müvafiq olmalıdır. Əks halda, məsələ ya 
artıq şərtə malik olur, ya da məchulları tapmaq üçün şərt çatışmır. Məsələnin şərti – 
axtarılanı tapmağa kifayət etməlidir. Məsələdəki verilənlər və məchullar şərt vasitəsilə 
əlaqədar olur.
M
əsələ həlli təlimində başlanğıc mərhələ - məsələ məzmununun mənimsənilməsi və 
onun qısa yazılışından ibarətdir. Məsələ məzmununun qısa yazılışı hansı didaktik 
əhəmiyyətə malikdir? 
M
əsələnin qısa yazılışı: 
1)
görmə yaddaşı üçün obyekt rolunu oynayır;
2) m
əsələnin sözlərlə, cümlələrlə ifadə olunmuş məzmununu sxem (cədvəl) və ya 
şərti işarələrlə qısa şəkildə ifadə edir; 
3) konstruktiv t
əsvirin elementləri ilə tanış edir; 
4) k
əmiyyətlər arasındakı asılılıqları riyazi simvollarla ifadə edir; 
Məsələ 
Verilənlər 
Məsələnin 
sualı 
Məsələnin 
şərtləri 

---

28 
5) 
tapılmış cavabın yoxlanılmasını asanlaşdırır. 
2. M
əsələlərin hesab, cəbr, həndəsə məsələləri kimi təsnif edilməsi şərtidir, əslində 
bunların hamısı mahiyyətcə eynidir. Ona görə də bunları sadəcə olaraq “riyazi məsələ” 
adlandırmaq daha əlverişlidir. Çünki eyni məsələni hesab üsulu ilə, cəbri üsulla, və ya 
h
əndəsi üsulla həll etmək mümkündür. Məsələlərin riyazi fənlərə görə təsnif edilməsi 
h
əmin məsələlərin spesifikasından irəli gəlir. 
M
əsələ dörd hesab əməli vasitəsilə və rasional ədədlərlə həll olunarsa, buna