T texniki kolleci

I = 1, X = 10, C = 100, M = 1000 
V = 5, L = 50, D = 500 
Romalılar ədədi təsvir etmək üçün onu minliklərin, yüzlüklərin, onluqların, təkliklərin 
c
əmi şəklində yazırdılar.Məsələn, 28 ədədi aşağıdakı kimi təsvir olunurdu: 
XXVIII = 10 + 10 + 5 + 1 + 1 + 1 
(iki onluq, bir beşlik və üç təklik) 
Aralıq ədədləri təsvir etmək üçün romalılar yalnız toplamadan deyil, həmçinin çıxmadan 
d
ə istifadə etməyə başladılar. Belə bir qayda tətbiq olunurdu: böyük işarədən sağda 
yerl
əşən hər bir kiçik işarə onun qiymətinin üzərinə gəlinirdi, böyük işarədən solda 
yerl
əşən hər bir kiçik işarə isə həmin ədəddən çıxılırdı. Məsələn: IX – doqquzu, XI – on 
biri ifad
ə edir. 
Ümumiyyətlə, ədədləri bu ardıcıllıqla yaza bilərik: 
I (1), II (2), III (3), IV(4), V(5), VI (6), VII (7), VIII (8), IX (9), X (10) 

---

32 
XX (20), XXX (30), XL (40), L (50), LX (60), LXX (70), LXXX (80), XC (90), C (100) 
CC (200), CCC (300), CD (400), D (500), DC (600),
DCC (700), DCCC (800), CM (900), M (1000) 
Misal 1. 444
ədədi rum say sistemində aşağıdakı kimi təsvir olunur: 
Beləliklə, CDXLIV = (D – С) + (L – Х) + (V – I) = 400 + 40 + 4. 
Göründüyü kimi, onluq say sistemində verilmiş 444 ədədi üç eyni rəqəmdən (4) 
ibarətdir, həmin ədədin rum say sistemindəki yazlışında isə müxtəlif rəqəmlər iştirak 
edir. 
Misal 2. 99 
ədədi aşağıdakı kimi təsvir olunur:
99 = (
– 10 + 100) + (– 1 + 10) = X C I X 
Misal 3. 2002 
ədədini isə romalılar belə təsvir edirdilər:
2002 = 1000 + 1000 + 1 + 1 = M M I I 
Misal 4. 32 
ədədini rum rəqəmləri ilə təsvir edək: 
32 = 
30 + 2 = (Х + Х + Х) + (I + I) = ХХХII 
Misal 5. 1999 
ədədinin 2 müxtəlif yazılışına baxaq. 
1) 1999 = 1000 + 900 + 90 + 9 = 1000 + (1000 
– 100) + (100 – 10) +
+(10 
– 1) = M + (M – C) + (C – X) + (X – I) = MCMXCIX 
2) 1999 = 2000 
– 1 = 1000 + 1000 – 1 = M + (M – I) = MIM 
Misal 6. 95 
ədədinin 2 müxtəlif yazılışına baxaq. 
1) 95 = 90 + 5 = (100 
– 10) + 5 = (C – X) + V = XCV 
2) 95 = 100 
– 5 = C – V = VC 
Misal 7. 1950 
ədədinin 2 müxtəlif yazılışına baxaq. 
1) 1950 = 1000 + 900 + 50 = 1000 + (1000 
– 100) + 50 = M + (M – C) + L = MCML 
2) 1950 = 2000 
– 50 = 1000 + 1000 – 50 = M + (M – L) = MLM 
Misal 8. MCMLXXIV 
– rum ədədini onluq say sisteminə çevirək: 
MCMLXXIV = М + (М – С) + L + (Х + Х) + (V – 1) = 1000 + 900 + 50 + 20 +
Nisb
ətən müasir mövqesiz say sistemlərindən hesab olunan Əlifba say sistemlərinə 
yunan, slavyan, fin v
ə başqa say sistemləri aiddir. Qədim Yunan əlifba say sistemində 
1, 2, ... , 9 
ədədləri yunan əlifbasının ilk doqquz hərfi ilə işarə olunurdu. Məsələn: α = 1, 
β = 2, 
= 3 və s. 10, 20, ... , 90 ədədlərini təsvir etmək üçün isə növbəti doqquz hərfdən 
(ι = 10, κ = 20, λ = 30, μ = 40 və s.), 100, 200, ... , 900 ədədlərini təsvir etmək üçün isə 
son doqquz h
ərfdən (ρ = 100, σ = 200, τ = 300 və s.) istifadə edilmişdir. Məsələn: 141 
ədədi bu say sistemində ρμα kimi yazılırdı. 
Mövqeli say sistemlərinin yaranması riyaziyyatın inkişafında böyük nailiyyət 
hesab edilir. Mövqesiz say sistemindən fərqli olaraq mövqeli say sistemində eyni bir 
işarə (rəqəm) ədədin yazılışındakı mövqeyindən asılı olaraq müxtəlif ədədləri göstərə 
bilir.Müxtəlif mövqeli say sistemləri olmuşdur. Məsələn, iyirmilik, onikilik, altmışlıq say 
sisteml
əri vəs.