Kerakli jihozlar va reaktivlar: MBR-1 mikroskop, okulyar, ob’ektiv, immersion moy,
buyum va qoplagich oyna, bakteriologik halqa, mikrobiologik ob’ekt, pichan
ivitmasi,dezinfiktsiyalovchi modda, termostat.
Umumiy ma’lumot: Bakteriyalar uchun oziq moddalar yetishmay qolganda harorat yoki pH ning
o‘zgarishada, modda almashinuvi mahsulotlari ko‘payib ketganda ular spora hosil
qiladilar.
Batsillalar va clostridiylar spora hosil qiladi, bakteriyalarda esa bunday hol
kuzatilmaydi.
Hujayra spora hosil qilganida uning genetik apparati qayta quriladi. Bunda
nukleoidning morfologiyasi o‘zgaradi. Hujayrada DNK sintezi to‘xtab qoladi. Yadro
DNK ipsimon bo‘lib cho‘ziladi va hujayraning bir uchida to‘planadi. Hujayraning bu
uchi sporogen zona deyiladi. Shundan so‘ng sporogen zonada tsitoplazmaning
zichlashishi kuzatiladi va bu bo‘lim hujayraning qolgan qismida to‘siq bilan ajraladi.
To‘siq bilan ajralgan bo‘lim ona hujayraning membrana bilan o‘ralgan bu bo‘limi
prospora deyiladi.
Prospora ona hujayra ichida joylashgan strukturadir. U ona hujayradan ikki – uch va
tashqi membrana bilan ajralib turadi. Bu ikki membrana orasida kortikal qavat – korteks
hosil bo‘ladi. Korteksning kimyoviy tarkibi vegetativ hujayra devorining kimyoviy
tarkibi vegetativ hujayra devorining kimyoviy tarkibi bilan o‘xshash bo‘ladi. Spora ozuqa
moddalari mavjud qulay sharoitga tushib o‘sganida korteks yosh vegetativ hujayraning
devori hosil qiladi. Prospora yuzasida spora qoplami hosil bo‘ladi. Bu qoplamning soni,
qalinligi, tuzilishi turli bakteriyalarda turlicha bo‘ladi.
Bakteriyalar ikki xil harakatlanadi. Sirpanib harakatlanuvchi bakteriyalarning
(mikrobakteriyalar, oltingugurt bakteriyalari) tulqinsimon qisqarishi natijasida hujayra
shakli davriy o‘zgarib turadi, natijada bakteriyaning ma’lum harakati sodir bo‘ladi..
So‘zib harakatlanish xivchinlari bilan amalga oshadi. Masalan, spirillalar va kokkilarning
ba’zilari. Ko‘pgina prokariotlarning ustki qavatida hujayralarni harkatlanuvchi tuzilmalar
bor. Bular xivchinlardir. Ular bir qator tayoqchasimon bakteriyalarda, ba’zi bir
