Tibbiy biologiya tibbiyot oliygohlari uchun oraliq savollariga javoblar. Hayitov sirojiddin ilhomjon o`gli

Transduksiya 
jarayoni 1952-yilda N. Jinder va F. Lederberg tomonidan kashf etilgan. Bu 
kashfi yotga qadar bakteriya hujayrasiga fagning irsiy materiali (nuklein kislota) kirganda 
faglar ning hujayrada ko‘payishi oqi batida bakteriyaning hujayra qobig‘i yorilib o‘lishi, ya’ni 
lizis bo‘lishi ma’lum edi, xolos. Bu jarayon faglarning litik reaksiyasi deb ataladi. Bunda 
bakteriya hujayrasiga kirgan faglar 37°C da, 15–60 daqiqa ichida litik siklga kiradi. Fag 
dastlab 
bakteriyaning 
nukleotidtrifosfatlardan 
foydalanib, 
DNK 
molekulasini 
replikatsiyalaydi. So‘ngra fag xromosomasi o‘zi uchun oqsil qobiq sintez qilib, fag 
zarrachalari hosil bo‘ladi. Natijada bakteriya hujayrasining qobig‘iyoriladi va fag tashqi 
muhitga chiqib, boshqa bakteriyani zararlantiradi. Ammo bakteriya hujayrasiga tushgan fag 
doimo ham shu hujayrani nobud qilavermaydi. Ba’zan fag xromosomasi bakteriya 
xromosomasiga rekombinatsiyalanadi. Bu jarayon fag DNK molekulasi bakteriya DNK 
molekulasi nukleotidlarining maxsus ketma-ketligini topib birikishi natijasida sodir bo‘ladi 
va bakteriya profag holatga o‘tadi. Xromosomasida profag bo‘lgan va erkin ko‘paya oladigan
bakteriyalarni lizogen bakteriyalar, jarayon esa lizogeniya deb ataladi. Tashqi muhit ta’sirida 
ayrim holatlarda lizogen bakteriyadan fag xromosomasi ajralib chiqishi kuzatiladi. Fag nobud 
bo‘lgan hujayradan sog‘lom hujayraga o‘tayotganida nobud bo‘lgan bakteriya 
xromosomasining biror bo‘lagini o‘zi bilan birga olib o‘tkazishi mumkin. Bitta bakteriyalar 
hujayrasidan ikkinchisiga faglar orqali genlarning o‘tishiga transduksiya deyiladi. Faglar 
orqali ikkinchi bakteriya hujayrasiga o‘tgan genlar bu bakteriyaning irsiyatini o‘zgartiradi.
13-sasvol: Konyugatsiya va F –omil qanday jarayon? 

---

F – omil
Bakteriyalarning jinsiy koʼpayishida ikkala bakteriya vaqtincha bir-biriga yaqinlashib 
juftlashgach ular orasida sitoplazmatik koʼprikcha hosil boʼladi. Bakteriyalarning juftlashishi 
paytida bitta bakteriyadan ikkinchi bakteriyaga F (
bakteriyalarning koʼpayish xususiyatini 
oshiruvchi
) irsiy omil oʼtadi
F-omil bakteriya xromosomasidan alohida boʼlgan DNK molekulasi boʼlib, oʼzini-oʼzi 
mustaqil hosil qiladi. F—omili bor, yaʼni donor F +(erkak) bakteriyalardan konyugatsiya 
paytida F – omil retsipient F – (urgʼochi) bakteriya hujayrasiga oʼtib uni F+ ga aylantiradi.

---