Toshkent moliya instituti rasulova d. V., Xotamov I., Asatullaev X. S. Biznesni tadqiq etish usullari
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
partiyalardaligi shunchalik ahamiyatli ekanki, hatto yapon tovarlariga taqqoslaganda hindlar uchun ancha yuqori narx darajasini ham oqlaydi. Natijada hind firmasi nafaqat yaponlar bilan raqobat kurashiga chiqadi, shuningdek, o’z savdo hajmini ham oshiradi.Shuning uchun, raqobatchilar faoliyatini tahlil qila borib, faqat ko’zga tez tashlanadigan parametrlar – narx va asosiy sifat xarakteristikalari bilan cheklanmasdan, xaridorlarga ta’sir o’tkazuvchi hamma omillarni hisobga olish, shuningdek, bo’lg’usi mijozlaringiz uchun nimalar muhimligini anglash va bu ehtiyojlarni o’z ishingiz uchun katta foyda bilan iloji boricha tezroq qondirishga urinishingiz lozim. Marketing dasturida tanlangan strategiyalar va ularning aniq qo’llanishi ta’riflangan bo’lishi kerak.Raqobat strategiyasi tanlangach, tadbirkor qator qarorlar qabul qilishi lozim. Tanlangan strategiyani qanday qilib yaxshiroq realizatsiya qilish mumkin? Strategiyalarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan moliyaviy struktura 174 qanday bo’lishi kerak? An’anaviy bozordan ketish kerakmi (agar gap faoliyat ko’rsatayotgan korxona haqida bo’lsa)? Firmaning joriy raqobat pozitsiyasini o’zgartirmasdan foydani oshirish mumkinmi (bu ham avvaldan ishlab kelayotgan korxonaga oid savol)? Agar tadbirkor o’z strategiyasini o’zgartirishga jiddiy qaror qilgan bo’lsa yoki endigina raqobatli bozorga chiqib kelayotgan bo’lsa, u raqobatning ehtimoliy javob harakatlarini ko’zda tutishi kerak: 1. Javob harakatlarning mavjudlik darajasi. 2. Ularning firmaga ta’sir etish ehtimoli. 3. Bu qachon yuz berishi mumkin? 4. U qanchalik tajovuzkor bo’ladi? 5. O’ta tajovuzkorona ta’sir etishlardan chetga chiqish imkoniyati bormi? Marketing rejasi. Muvaffaqiyatga erishish uchun firma o’z tovari uchun samarali bozor yaratishi kerak. Bunday bozorlarni yaratishdagi asosiy qadamlarni biznes-rejaning marketing bo’limi ta’riflaydi. Marketing rejasi – mo’ljallangan savdo hajmiga erishish va xaridorlarni zabt etish yo’li bilan maksimal foyda olish. Odamlarni tovarga jalb etish ularga ehtiyojlariga mos va narxni ham to’g’ri keladigan mahsulot (xizmat)larni taklif etish bilan bajariladi. Shu bois bu bo’limda iste’molchi uchun aniq marketing yo’nalishiga amal qilinishi zarur. Korxonaning marketing rejasi albatta mahsulotga tegishli barcha ma’lumotlar, raqobatchilarning afzallik tomonlari, firmaning marketing borasidagi maqsadlariga qarab tuziladi. Marketing rejasi muhim hujjat hisoblanib, firma maqsadlaridagi vazifalarni kim, nimani, qachon, va qandayqilib bajarishi kerak degan savolga javob beradi. Marketing rejasi quyidagi bo’limlardan iborat. Korxona rejasi Mahsulot hajmi va ishlab chiqarish muddatlari Moliyaviy reja Sotuv va logistika rejasi 175 Kommunikatsiya vasotuvni rag’batlantirishrejasi Istiqboldagi hamkorlarbilan ishlash rejasi. Marketing rejasining bajarilganligi nazorati va auditibutun marketing faoliyatini baholab firmaning kelgusida nima qilishligi haqida asos yaratib uningstrategikrivojlanish rejasinibelgilaydi. Sotuv tarqatish jarayoni juda murakkab bo’lib, bu davrda bozordagi joriykonyunktura, bozordagi vaziyat, uning sig’imi, amaldagi mahsulot sotilish hajmi kabi ko’rsatkichlar tahlili olib borilishi zarur. Savdo sanoat yarmakalari, yangi tovarlarning xususiyatini namoyishetish, imtiyozli sotuvlar,rag’batlantirish kabitadbirlarsotuvjarayonini jadallashtiradi. Marketing jarayoniningsotuvdan keyingibosqichi ikkifazani o’z ichigaoladi:1- xaridorbilan ishlashni, 2-iste’molchibilan ishlashni. Talabni o’rganish, xaridorning xulq-atvorini o’rganish, uning tovarni sotib olish haqida qaror qabul qilishiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash xaridorbilanishlash funksiyalarigakiradi. Iste’molchini o’rganish fazasi uning bozordagi xulq-atvorini o’rganish, firma mahsulotlariga bo’lgan munosabatini o’rganish, raqobatchitovarining afzallik (ustun) tomonlarini aniqlash bilan bog’liq. Axborotlar tahlili asosida marketing rejasigao’zgartirishlarkiritiladi. Umumlashtirib aytilganda, marketing jarayoni marketing qonuniyatlarigava prinsiplari (tamoyillariga) asoslanadi. Marketingning asosiy qonuniyatiga ishbilarmonlik faolligining davriyekanligi, raqobatchilik harakatining maqsadli pozitsiyalik ekanligidir. Marketing rejasi tadbirkor o’z maqsadli bozori uchun foydalanmoqchi bo’lgan marketing kompleksining hamma elementlarini yig’indisi:tovar, narxlar, tarqatish (sotish) metodlari, tovarni ilgari surish kabi choralarniqamrab olishi kerak. Bu erda quyidagi savollarga javob beriladi. Daromadi darajasi, jinsi, yoshi, mashg’uloti, hayot tarzi, oilaviy ahvoli va boshqalar bo’yicha korxonaning maqsadli bozorini (segmentini) shakllantiruvchi xaridorlarning asosiy tavsiflari qanday? Bozorda o’z pozitsiyasini belgilay borib, firma o’xshash tovarlar taklif qilib 176 raqobatchilarni surib chiqarishi mumkinmi yoki o’z o’rnini topishga urinadimi? Tovar siyosati firma tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar raqobatbardoshligini oshirishi bo’yicha, birinchi navbatda sifat tavsifini yakuniy iste’molchilar talablariga mos keladigan darajada yaxshilash, narx siyosati firma tovariga narx hisoblash metodikasini, narx va sifatning o’zaro aloqasini, xaridorlar uchun chegirmalar va imtiyozlar tizimini ta’riflashni ko’zda tutadi. Bu yerda narxning tanlangan darajasi firmani ta’minlaydigan o’sha sof daromad ko’rsatiladi. Savdo siyosati ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni samarali sotilishi uchun optimal savdo tarmog’i qanday tashkil etilishi – to’g’ridan-to’g’ri iste’molchigami yoki vositachilar orqali tarmoqlari yaratishni ham qo’shib, ulgurji va chakana savdo do’konlari oraliqda saqlash uchun omborxonalar, servis markazlar, tovarning harakatlanish yo’nalishlarini belgilash, ta’minot, transportga yuklash- tushirish, yukka ishlov berish ishlarini va b. tashkil qilish kabilarni ko’rsatadi. Yangi tovarlar yaratish (innovatsiya siyosati), ularning assortimentini optimallashtirish (assortiment siyosati), tovarning hayot siklini uzaytirish bo’yicha choralarni ko’zda tutadi. Siljitish siyosati (kommunikatsiya siyosati) talabni shakllantirish va tovar savdosini rag’batlantirish (FOSSTIS) bo’yicha faol masala qanday hal qilinishi. |