Variant №1 Boshqaruv usullarining mazmun-mohiyati

5. Keys. “Idari” agrofirmasi, “Ella” korxonasi va “Kortila” magazini to‘liq shirkat ishtirokchilari hisoblanadi. Har bir ishtirokchining ustav kapitalidagi ulushi mos ravishda: 80 mln. so‘m, 90 mln. so‘m. va 120 mln. so‘m. Kreditor sheriklikni 2500 miqdorida sudga berdi, ammo sheriklikning sof aktivlari atigi 200 mln. so‘mga baholandi. “Kortila” magazini to‘lovga layoqatsiz deb topildi. Agrofirmaga qancha qo‘shimcha javobgarlik yuklanadi?
VARIANT № 10
1) Korxona (yoki firma)lar, tijorat, ishlab chiqarish, xizmat ko'rsatish, yoki boshqa sohalarda faoliyat yurituvchi tashkilotlardir. Bu korxonalarning faoliyat sohasi keng va turli bo'lishi mumkin, masalan:

1. 
   Tijorat korxonalari: Bu korxonalarga do'konlar, supermarketlar, savdo markazlari, onlayn do'konlar, iste'mol sharoitlari bo'lgan xizmat provayderlar (masalan, telekommunikatsiya xizmat provayderlari) kiradi. Ular, tovarlar va xizmatlar o'zaro almashishini tashkil etishda faol bo'ladi.
   
2. 
   Ishlab chiqarish korxonalari: Bu korxonalarda mahsulotlar ishlab chiqariladi. Ular, turli xil mahsulotlar yoki qurilmalar ishlab chiqarishda faol bo'ladi. Misol uchun, mashinalar ishlab chiqarish korxonalari, elektronika kompaniyalari, oziq-ovqat ishlab chiqarish korxonalari kabi.
   
3. 
   Xizmat ko'rsatish korxonalari: Bu korxonalarda xizmatlar ko'rsatiladi. Ular, masalan, banklar, sug'urta kompaniyalari, transport xizmat ko'rsatuvchi korxonalarga kiradi. Bunday korxonalarning asosiy faoliyati, xizmatlar sotib olish va ularni mijozlarga ko'rsatishdir.
   

Korxonalarning asosiy belgilari:

1. 
   Nom: Korxona nomi, korxona identifikatsiyasi uchun foydalaniladi va uning markaziy ma'nosini ifoda etadi.
   
2. 
   Tashkil etish shakli: Korxonaning tashkil etilish shakli yuridik yoki jismoniy shaxslarga bog'liq bo'lishi mumkin. Tashkil etish shakli, korxona huquqiy holatini belgilaydi.
   
3. 
   Faoliyat sohasi: Korxonaning faoliyat sohasi, qaysi sohada faol bo'lishi va qaysi xizmatlarni taklif etishi bilan bog'liq bo'ladi.
   
4. 
   Struktura: Korxonaning tashkil etish shakli va o'rnatilishi, boshqarish tizimi va faollik bo'limlarining strukturasini ifodalaydi. Bunda direktorlar, boshqaruvchi o'rinbosarlari, bo'sh ish o'rinlari va boshqa tashkiliy elementlar kiritilishi mumkin.
   
5. 
   Milliyat: Korxona, qaysi davlatda yoki davlatlararo sanoat va tijorat bo'lganligini ifodalaydi.
   
6. 
   Hodimlar soni: Korxonada ishlaydigan hodimlar soni, korxona hajmi va o'ziga xosliklariga qarab o'zgaradi. Hodimlar soni korxonaning faoliyatining intensivligi va o'zgarishlarga bog'liq bo'lishi mumkin.
   
7. 
   Yillardan beri faollik: Bu korxona faoliyatini qanday muddatdan beri amalga oshirayotgani bilan bog'liqdir. Ushbu belgi korxona iste'molchilariga korxona haqida kuzatuvchi ma'lumotlar beradi.
   

Bu belgilarning har biri, korxonalarni boshqarishda va tahlil qilishda ahamiyatga ega bo'ladi. Korxonalarning belgilari, ularga ma'lumot olish va biznes strategiyalarini belgilash uchun yordam beradi.

2) Globalizatsiyaning siklik rivojlanishida qonuniyatlar o'ziga xos ahamiyatga ega bo'ladi. Bu qonuniyatlar o'zaro mamlakatlar o'rtasida hamkorlikni ta'minlash, iqtisodiy, siyosiy va huquqiy muammolarni hal qilish, savdo-tijoratni rivojlantirish va adolatli muomalada samarali hamkorlikni ta'minlashga yordam beradi. Quyidagi asosiy qonuniyatlar globalizatsiya jarayonida o'ta muhim hisoblanadi:
1. Davlatlararo shartnoma va tartibotlar: Davlatlararo tartibotlar, global iqtisodiy faoliyatni o'rganish uchun o'rnatilgan, tariflar, imtiyozlar, va korporativ tartibotlardan iborat bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, oliy ta'lim, sog'lomlik, ish haqini himoya qilish va o'zaro ishonchni kuchaytirishga yo'naltirilgan qonuniy hujjatlar ham tartibga solinadi.
2. Savdo va investitsiyalarni ta'minlash: Global savdo va investitsiyalarni oshirish uchun, savdo aloqalarini mustahkamlash va investitsiya qiluvchilar va savdo subektlari orasida qonuniy va huquqiy asoslar yaratish kerak. Bunday tartibotlar, savdo muomalalarida o'zaro kelishuvni ta'minlash, tovarlar va xizmatlar savdo-sotiqni boshqarish va korporativ tartibotlarni belgilashni o'z ichiga oladi.
3. Intellektual mulk huquqlari: Globalizatsiya davrida, intellektual mulk huquqlari, yani avtorlik huquqi, brendlar, patentlar va boshqa huquqiy obyektlar ta'limotlarini himoya qilish uchun qonunlar va tartibotlar yaratishga e'tibor beriladi. Bu, innovatsiyalar va intellektual mulkni oshirish, adolatli hamkorlik va iqtisodiy rivojlanishga imkon yaratishga yo'naltirilgan.
4. Soliqqa oid qonunlar: Soliqqa oid qonunlar ham globalizatsiya muhitida muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Mamlakatlarning soliq tizimlarini belgilash, soliq to'lovlarining yig'ilishini va soliqqa oid tartibotlarni to'g'ri o'rnatish, investitsiyalar va savdo faoliyatini rag'batlantirishga imkon yaratadi.
5. Inson haqqlari va ish haqi himoyasi: Globalizatsiya, inson haqqlarini himoya qilish va ish haqini ta'minlashga imkon yaratishga intiladi. Ularga kirish, ish haqini himoya qilish, xotin-qizlar va bolalar ishlab chiqarishini ta'qiqlash va ish bilan bog'liq muammolarni hal qilishga qaratilgan qonunlar yordam beradi.
Bu asosiy qonuniyatlarning rivojlanishi va amalga oshirilishi, globalizatsiya jarayonida o'zaro hamkorlik, iqtisodiy o'sish va umumiy maqsadlar uchun qo'llaniladigan adolatli muomalada barqarorlikni ta'minlashga yordam beradi.
Globalizatsiya sikligi rivojlanish qonuniyatlari, mamlakatlar orasidagi iqtisodiy, siyosiy, va ijtimoiy aloqalarni tuzatishning bir qator asosiy prinsiplarini o'z ichiga oladi. Bu prinsiplar odatda global iqtisodiy integratsiya, moliya bozorlarining liberalizatsiyasi, siyosiy va diplomatiya aloqalarining kuchayishiga asoslangan tartibotlar, ijtimoiy kommunikatsiyalarni kuchaytirish, va dunyo tizimidagi o'zaro bog'liqlik va hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan qonuniyatlarni o'z ichiga oladi. Quyidagi qonuniyatlar globalizatsiyaning siklik rivojlanishining muhim jihatlarini aks ettiradi:

1. 
   Serbest savdo: Globalizatsiya sikligida, savdo, tovarlar va xizmatlar o'zaro cheklovlar va barqarorlik yo'lida ommaviy bozorlar orqali o'zgaradi. Savdo cheklovlarini pasdagi tomonlama yashirish va turli sohalarda xarajatni kamaytirishga qaratilgan qonuniyatlar, eksport- import muomalasini qulaylashtiradi va tijorat munosabatlarning o'zaro bog'liqlik darajasini oshiradi.
   
2. 
   Moliya bozorlarining liberalizatsiyasi: Moliya bozorlarining ochilishi va moliya operatsiyalarining erkinligi globalizatsiyani o'zgartiradi. Korxonalarga investitsiya va moliyalashtirishga tegishli cheklovlar kamayadi va sarmoyalashishda, kapitalni, moliyaviy uskunalar, va moliya xizmatlarini erkin o'zgartirish mumkinligi yaratiladi.
   
3. 
   Ochiq investitsiya siyosati: Globalizatsiya sikligida investitsiyalar o'zgaradi. Davlatlar kiritilgan tovarlar va xizmatlarga katta miqdorda to'lov cheklovlarini yoyish yoki boshqa cheklovlar bilan sug'urta qilishga harakat qilishadi. Bu tarz cheklovlar davlatlar o'rtasidagi kapital oqibatlarni kamaytirishi va xalqaro investitsiyalarni rag'batlantirishga yordam berishi maqsadida olib boriladi.
   
4. 
   Migratsiya va turizmning osonlashishi: Globalizatsiya sikligi, odamlarning harakatlanishini osonlashtiradi. Liberal migratsiya siyosati, odamlarning turistik, ish, o'qish yoki boshqa maqsadlar bilan boshqa mamlakatlarga borganini osonlashtiradi. Bu, odamlarning davlatlar orasida bilim, tajriba va ideyalar almashishini rag'batlantiradi.
   
5. 
   Kommunikatsiyalar va axborot texnologiyalarining rivojlanishi: Internet, telekommunikatsiya va axborot texnologiyalaridagi rivojlanish, globalizatsiyani rag'batlantiradi. Bu, har xil geografik masofalardagi insonlar va korporativ tashkilotlar orasidagi kommunikatsiyani osonlashtiradi va jahon bo'ylab o'zaro aloqalar va hamkorliklarni rivojlantiradi.
   
6. 
   Xalqaro tartib va qonunlar: Globalizatsiya sikligi, xalqaro huquqiy va siyosiy tartibning rivojlanishiga ham olib keladi. Xalqaro tashkilotlar va kelgusidagi qonunlar, davlatlar o'rtasidagi aloqalarni osonlashtiradi va aniq normativ hujjatlarni amalga oshiradi.
   

Bu qonuniyatlarning rivojlanishi globalizatsiya sikligida odatda davlatlar, xalqaro tashkilotlar va akademik jamiyatlar tomonidan amalga oshiriladi. Bu tartibotlar o'zgarishlarga olib kelishi mumkin va ularning o'rnini qo'zg'atish jarayonida yangi qonuniy va siyosiy vositalar rivojlanadi.
3) Xususiylashtirish jarayoni, bir korxona yoki tashkilotning faoliyatida xususiy tuzilmalar, usullar, va strategiyalar orqali o'z faoliyatini muvaffaqiyatli o'rganish, isloh qilish va rivojlantirish jarayonidir. Bu jarayon korxonaning o'zini ajratib olishini, uning unikal xususiyatlari va qobiliyatlariga e'tibor berishini va mustahkamlashini o'z ichiga oladi. Xususiylashtirish jarayonining asosiy vazifalari quyidagilardir:
1. Korxona xususiyatlarini aniqlash: Xususiylashtirish jarayoni, korxona o'ziga xos xususiyatlarni, qobiliyatlarini, qo'shimcha ma'lumotlarni aniqlashni o'z ichiga oladi. Bu korxona faoliyati, sotuvlar, xizmatlar, mijozlar, rivojlanish imkoniyatlari, kompetensiyalar va boshqa elementlarini o'z ichiga oladi.
2. Mijoz talablarini tushunish: Xususiylashtirish jarayoni, korxona tomonidan ko'rib chiqilayotgan mijozlar tomonidan talab qilinayotgan tizimni tushunish va nazorat qilishga yordam beradi. Bu talablar, tovar yoki xizmat xususiyatlari, narxlari, yetkazib berish sharti, xizmat sifati, komfort va boshqa elementlarni o'z ichiga oladi.
3. Rivojlanishni rag'batlantirish: Xususiylashtirish jarayoni, korxonaning rivojlanishini rag'batlantirish va muvaffaqiyatli bo'lishini ta'minlashni maqsad qiladi. Bu rivojlanishni ta'minlash uchun yangi strategiyalar, tizimlar, texnologiyalar va ish modellari yaratish, faoliyatni takomillashtirish, ishlab chiqarish jarayonlarini rivojlantirish kabi qadam-lar atiladi.
4. Rivojlanish imkoniyatlarini o'rganish: Xususiylashtirish jarayoni, korxonaning rivojlanish imkoniyatlarini o'rganish va aniqlashni maqsad qiladi. Bu jarayon, korxona tahlilining, o'z xizmat yoki mahsulotlari bo'yicha bozor talablari va mavqelari bo'yicha tahlil qilish, innovatsion xalqaro yondashuvlar va ko'nikmalarni o'rganish, xalqaro bozorlarga kirishga qaratilgan strategiyalar va boshqa elementlar orqali rivojlanish imkoniyatlarini aniqlashni o'z ichiga oladi.
5. Tashkilot ichidagi ish jarayonlarini optimallashtirish: Xususiylashtirish jarayoni, korxona ichidagi ish jarayonlarini o'zaro bog'liqlikni oshirish, ish resurslarini samarali ishlatish va ish samaradorligini oshirishga qaratilgan maqsadlarga yo'l qo'yishni o'z ichiga oladi. Bu jarayon, ish o'rinlarining tashkilini, tizimlarni, ko'nikma va protsesslarni rivojlantirishni o'z ichiga oladi.
6. Raqobatga qarshi hamkorlikni rivojlantirish: Xususiylashtirish jarayoni, korxonalarning raqobatga qarshi hamkorlikni o'rnatishni, hamkorlik tuzumlarini rivojlantirishni va xalqaro bozorlarda o'z o'rnatilishini ta'minlashni maqsad qiladi. Bu jarayon, hamkorlik tuzumlarini tahlil qilish, potentsial hamkorlar va ommaviy tashkilotlar bilan shartnoma imzolash, tarqatuvchilar va qabul qiluvchilar bilan aloqalar o'rnatish va boshqa tadbirlarni o'z ichiga oladi.
Xususiylashtirish jarayoni, korxona faoliyatini rivojlantirish, raqobatga qarshi hamkorlikni oshirish, mijoz talablarini qondirish va korxona ustida avantaj yaratishga xizmat qiladi. Bu jarayonlar kompaniya uzluksiz rivojlanishini ta'minlayadi va o'zining sohalardagi liderlikni olishda muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
Xususiylashtirish jarayoni, korxona yoki tashkilotning o'z faoliyatini raqobatbardoshliktan ajratish va uning unikal xususiyatlarini belgilash uchun amalga oshiriladigan strategik bir jarayondir. Bu jarayon korxonaning identitetini, bozor poziqtsiyasini, mijozlar bilan munosabatlarini va faoliyatning boshqa muhim aspekrlarini ajratib olishga yo'l qo'yadi. Xususiylashtirish jarayoni quyidagi strategik vazifalarni o'z ichiga oladi:

1. 
   Korxona identitetini aniqlash: Xususiylashtirish jarayoni, korxona identitetini va unikal sotuv taklifini aniqlashga yordam beradi. Bu identitet, korxonaning vijdon, vazifalar, qadriyatlar, va imkoniyatlardan iborat bo'ladi. Identitet belgilanganligi korxona xarakteristikalarini va uning tanlangan bozor segmentida ajratuvchi faktorlarni yoritadi.
   
2. 
   Bozor segmentlarini aniqlash: Xususiylashtirish jarayoni, korxona uchun eng muhim bozor segmentlarini aniqlashga imkon beradi. Bozor segmentlarining aniqlanishi, mijozlarning turli xil talablarini, kerakliliklarini va erkinliklarni aniqlash orqali amalga oshiriladi. Bu, korxonaning moliyaviy resurslarni samarali qo'llab-quvvatlash va to'liq foydalanish imkonini beradi.
   
3. 
   Mijozlarga yo'naltirish: Xususiylashtirish jarayoni, korxonaning qaysi mijozlarga yo'naltirishni maqsad qilganligini aniqlaydi. Bu mijozlar turlari, ularning talablarini va tuyulgan xarajatlarini o'rganish orqali amalga oshiriladi. Mijozlarga yo'naltirish, korxona faoliyatining davlatlar, bozor segmentlari yoki xususiy sanoatlar bo'yicha spetsializatsiyasini o'z ichiga oladi.
   
4. 
   Qulaylik va erkinlik yaratish: Xususiylashtirish jarayoni, korxona uchun qulaylik va erkinlik yaratishga yordam beradi. Bu, korxonaning mavjud tizimlarini, uskunalarini va biznes jarayonlarini takomillashtirishni, ishchi amaliyotini optimallashtirishni va mijozlarga yaxshi xizmat ko'rsatishni o'z ichiga oladi. Bunda, texnologiyalar, jarayonlarning optimallashtirilishi, va biznes modellari o'zgartirish katta ahamiyatga ega bo'ladi.
   
5. 
   Raqobatbardoshlikdan ajratish: Xususiylashtirish jarayoni, korxonani raqobatbardoshlikdan ajratishga yo'l qo'yadi. Bu jarayon orqali korxona, o'z faoliyat sohasida tanlangan nişa yoki fokus bo'yicha eng yaxshi xizmat ko'rsatish uchun xususiyatlarini belgilaydi. Raqobatbardoshlikdan ajratish, korxona uchun unikal sotuv taklifi yaratish va bu orqali boshqa korxonalar bilan farq qilishni ta'minlashni o'z ichiga oladi.
   

Xususiylashtirish jarayoni korxonaning strategik yo'nalishlarini belgilash va muvaffaqiyatga erishishda muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Uning natijasida korxona o'z bozor segmentida erkinlik va rivojlanish imkoniyatlarini oshirishi, mijozlarni qo'llab-quvvatlash va kelajakda kuchli va mustahkam bo'lishga qaratilgan maqsadlarini amalga oshirishi mumkin.
4) Ishlab chiqarish uzluksizligi, bir korxona yoki tashkilotning ishlab chiqarish jarayonlarini barqaror va samarali shaklda olib borishga qaratilgan strategiyalar va tizimlarni ifodalaydi. Bu, tovarlarni boshqarishning o'zaro bog'liqlilik va jadal paydo bo'lishini, ish jarayonlarining optimallashtirilishini va xavfsizligini ta'minlashni o'z ichiga oladi. Ishlab chiqarish uzluksizligi quyidagi asosiy vazifalarni o'z ichiga oladi:
1. Tovar ayirboshlashning belgilash: Ishlab chiqarish uzluksizligi jarayoni, korxona uchun muhim bo'lgan tovarlar va xizmatlarni boshqarishning to'g'ridan-to'g'ri uchun kerakli imkoniyatlarini belgilashga yordam beradi. Bu, tovarlar va xizmatlar doirasini aniqlash, inventarizatsiya, yetkazib berish tizimlarini o'rnatish va o'tkazishning samarali usullarini tanlashni o'z ichiga oladi.
2. Ish jarayonlarining optimallashtirish: Ishlab chiqarish uzluksizligi, ish jarayonlarining o'zlashtirishini, o'zaro bog'liqlikni va samaradorlikni oshirishga yo'l qo'yadi. Bu jarayon orqali korxona, ishchi amaliyotni optimallashtirishi, mahsulotlarni ishlab chiqarish va yetkazib berish jarayonlarini tezlashtirishi, xususiyatlarini yaxshilash va ishga oladigan resurslarni samarali qo'llashni o'zlashtirishi mumkin.
3. Xavfsizlikni ta'minlash: Ishlab chiqarish uzluksizligi, ish jarayonlaridagi xavfsizlikni ta'minlashga katta e'tibor beradi. Bu, ishchi o'zgarishlari, ergashish usullari, ergashish muhitini va avtomatlashtirishning samarali ta'minlashini o'z ichiga oladi. Xavfsizlik, ishlab chiqarish jarayonlarida ishchilar, turli turlarda resurslar va muassasalar uchun zarur bo'lgan xavfsizlik qoidalarini o'rganish va ularni amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
4. Tovarlar va ma'lumotlar boshqaruvini samarali qilish: Ishlab chiqarish uzluksizligi, korxonaning tovarlarni boshqarish tizimlarini va ma'lumotlarni samarali qo'llashni o'z ichiga oladi. Bu tizimlar, inventarizatsiya, yetkazib berish, xaridorlar va hisobotlashni osonlashtiradi. Ishlab chiqarish uzluksizligi jarayoni, tovarlar va ma'lumotlar bilan ishlashni samarali qiladi va o'zaro almashish, sotish va xaridorlarga xizmat ko'rsatishni yaxshilashga imkon beradi.
5. Tovarlar qobiliyatini oshirish: Ishlab chiqarish uzluksizligi jarayoni, tovarlar qobiliyatini oshirishga qaratilgan. Bu, yuqori sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish, qimmatbaho resurslardan samarali foydalanish, tekshiruv va sifatni nazorat qilish jarayonlarini o'z ichiga oladi. Tovarlar qobiliyatini oshirish, korxona uchun sifatli mahsulotlar taklifi va mijozlarga yaxshi xizmat ko'rsatishga erishish imkonini beradi.
Ishlab chiqarish uzluksizligi, korxona uchun samarali ishlab chiqarish tizimini o'rganish, tovarlar boshqarishini yaxshilash, xavfsizlikni ta'minlash va rivojlanishni ta'minlashda katta ahamiyatga ega bo'ladi. Bu jarayonlar, korxona uchun rivojlanish, raqobatbardoshlik va muvaffaqiyatni ta'minlashga yordam beradi.