Vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

MA’LUMOT UZATISH TARMOQLARIDA PAKETLI KOMMUTATSIYA VA KANAL POG‘ONASI PROTOKOLLARI………………………........................................
	32
2.1.	Paketli kommutatsiya mexanizmlari va tamoyillari............................	32
2.2.	Kanal pog‗onasi protokollari (Ethernet, virtual lokal tarmoq)………	38
2.3.	Kanal pog‗onasi protokollari (Frame Relay, ATM)............................	44
3.	MA’LUMOT UZATISH TARMOQLARIDA TARMOQ POG‘ONASI PROTOKOLLARI.....................................................
		57
3.1.	Tarmoq pog‗onasi protokollari. IPv4 va IPv6 manzillash...................	57
3.2.	Marshrutizatsiya protokollari...............................................................	68
3.3.	ICMP boshqarish xabarlari bilan almashish protokoli.........................	76
3.4.	IP telefoniyada qo‗llaniluvchi standartlar va protokollar....................	80
4.	MA’LUMOT UZATISH TARMOQLARIDA TRANSPORT POG‘ONASI PROTOKOLLARI.....................................................
		94
4.1.	Transport pog‗onasi protokollari: UDP, TCP va SCTP.......................	94
4.2.	Transport pog‗onasi protokollari: RTP va RTCP................................	102
5.	MA’LUMOT UZATISH TARMOQLARIDA AMALIY VA HIMOYALANGAN TARMOQ PROTOKOLLARI…………….
		105
5.1.	Amaliy pog‗ona protokollari: Telnet, FTP va TFTP, NTP..................	105
5.2.	Himoyalangan tarmoq protokollari......................................................	109
5.3.	QoS ni ta‘minlash usullari...................................................................	130
5.4.	Monitoringda qo‗llaniladigan tarmoq protokollari..............................	152
	Foydalanilgan adabiyotlar ro‘xati.....………………………………...	161

KIRISH

Hozirgi kunda dunyo bo‗ylab telekommunikatsiya sohasida fundamental o‗zgarishlar bilan bog‗liq rivojlanishning yangi bosqichi amalga oshirilmoqda. Chuqur ilm talab qiladigan telekommunikatsiya sohasi uchun innovatsion rivojlanish masalalari har doim dolzarb vazifa bo‗lib kelgan. Shu bilan birga sohani innovatsion rivojlantirish, rivojlangan davlatlarning yutuqlarini hisobga olib, mutaxassislarni tayyorlash muhim ahamiyatga ega. Telekommunikatsiya sohasini innovatsion rivojlantirishni amalga oshirish tizimli yondashuv, ya‘ni huquqiy, texnologik, tashkiliy va malakali kadrlar bilan ta‘minlashni talab qiladi. Zamonaviy sharoitda telekommunikatsiya sohasini innovatsion rivojlantirish masalalarini yechishga qaratilgan kompleks yondashuv bilimli va tajribali mutaxassislarni talab qiladi. Sohani innovatsion rivojlantirish yo‗liga o‗tishda mutaxassislarni tayyorlashda yangicha yondashuvlarga majbur qiladi. Telekommunikatsiya tarmog‗ini innovatsion rivojlantirish uchun ko‗p mutaxassislarni tarmoq texnologiyalari, tarmoq yechimlari va tarmoq integratorlari bo‗yicha tayyorlash kerak. Ma‘lumki, telekommunikatsiyaning har bir yangi ko‗rinishi asosan ikkita sababga ko‗ra paydo bo‗ladi;

• 
  unga talabni paydo bo‗lishi;
  
• 
  mos keluvchi texnik va texnologik asosning mavjudligi.
  

Halqaro ekspertlarning prognozi bo‗yicha axborotlashtirish masalalari bilan bog‗liq bo‗lgan telekommunikatsiyani innovatsion rivojlantirishning ikkita asosiy yo‗nalishini, ya‘ni telekommunikatsiya rivojining asosiy yo‗nalishini va telekommunikatsiya rivojining asosiy kuchini aniqlashga yordam berdi.
Telekommunikatsiya rivojining asosiy yo‗li – bugungi kunda integratsiya jarayonlarini, ya‘ni texnologiyalar, tarmoqlar va xizmatlar (turli ko‗rinishdagi axborotlarni uzatishga mo‗ljallangan) kuchaytirish hisoblanadi.
Integratsiya – bu bir maqsadda birlashish va o‗zaro ishlash tushuniladi. Bu bo‗lishi mumkin:

• 
  ko‗plab turli texnologiyalar;
  
• 
  ko‗plab turli tarmoqlar;
  
• 
  ko‗plab turli xizmatlar (telekommunikatsiya xizmatlari va axborot xizmatlarining birlashishi, ya‘ni multimediya ko‗rinishidagi).
  

Telekommunikatsiya rivojining asosiy kuchi – bu foydalanuvchilarning muloqot paytida kerakli vaqtda, kerakli joyda, kerakli formada va harakatda maksimum axborotlarni qabul qilish hisoblanadi.
Yuqorida keltirilgan xolat bo‗yicha foydalanuvchilarga yuqori sifatda xizmatlarni taqdim etish telekommunikatsiya operatorlari uchun katta ahamiyatga ega. Bugungi kunda telekommunikatsiya operatorlari tomonidan turli xizmatlar, mobil kompaniyalar tomonidan mobil ilovalar taqdim qilinmoqda. Bu xizmatlar soni kun sayin ortib bormoqda, lekin tarmoqda xizmat ko‗rsatish muammolari ko‗payib bormoqda. Shu sababli tarmoq texnologiyalarini o‗rganishda tarmoq protokollarini ishlatish muhim o‗rinni egallaydi. Tarmoq protokollarini o‗rganishda har xil kompaniyalarning tarmoq qurilmalarini integratsiya qilish muhim ahamiyatga ega.
Ushbu o‗quv qo‗llanmada ma‘lumotlar uzatish tarmoqlari va tizimlarini tashkil etish, tarkibiy qismlarning vazifalari, tarmoqlar va ularni ishlash asoslari keltirilgan. O‗quv rejada inobatga olingan ―Axborot va kodlash nazariyalari‖ va
―Aloqa tizimlarini modellashtirish va simulyatsiyalash‖ fanidan ma‘ruza, amaliyot va laboratoriya ishlarida asosiy nazariy bilimlarning negizi sifatida qo‗llanilishi nazarda tutilgan.

1.