Xxvii bob. Nafosaò Òarbiyasi badiiy did va go‘zallikka muhabbatni tarbiyalash
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
HAYVONOÒ OLAMIGA MUNOSABAÒ
Hayvonot dunyosi — insonning eng qadimiy hamrohidir. Ota- bobolarimiz o‘z farzandlarini tabiatga mehr-muhabbat ruhida tarbiya qilganlar. Beziyon bo‘lgan oddiy qurt-qumursqani ham o‘ldirish gunoh deb ularni qulog‘iga quyganlar. „Òil-zaboni yo‘q jonivorga ozor berma, gunoh bo‘ladi!“, „Sigir — oilaning bozori“, „Òovuq — yetti xazinaning biri“, „Qo‘y bor uyda baraka bor“ singari hikmatli naqllar to‘qilgan. Deyarli barcha o‘zbek xonadonlari qo‘y-echkisiz, sigirsiz, tovuqsiz, qishloqlarda yana ish hayvonlarisiz yashay olmaydi. Hayvon va parrandalar bilan odamlar o‘rtasidagi munosabat va muhabbat haqida ko‘p ertaklar yaratilgan. Hamid Olimjonning mashhur dostonidagi Semurg‘ qush timsolini yaxshi bilamiz. Semurg‘ qaysi ertak yoki dostonda bo‘lmasin insonga yordam berib, uning uzog‘ini yaqin, og‘irini yengil qilgan, odamzodning eng yaqin do‘sti sifatida talqin etilgan. Kishilarning chorva hayvonlariga munosabati haqida Muham- mad alayhissalomning hadislarida aytilishicha, „Qo‘y barakadir, tuya azizdir, otning yollariga qiyomat kunigacha yaxshilik bog‘lab qo‘yilgandir. Ular hamrohlaringiz, birodarlaringizdir. Ularga 414 yaxshilik qilinglar. Agar ularni qiyinchilikda ko‘rsangiz, yordam- lashib yuboringlar“. Ha, musulmon olamining buyuk rahnamosi Muhammad payg‘ambarimiz hatto mushukka ham ozor bermagan ekanlar. Ular tabiatning nozik va misqol tarozi bilan tenglashtirilgan muvo- zanatini buzib qo‘yishdan ehtiyot bo‘lish uchun yuqoridagi talablarni qo‘yganlar. Agar tabiat asrab-avaylanmasa, unga noo‘rin munosabatda bo‘linsa, oxirida bir falokat kelib, tabiat insonni jazolashini yaxshi tushunganlar. Ayni chog‘da payg‘ambarimiz shu tabiatni, uning ajralmas bo‘lagi bo‘lmish hayvonot olamini qadrlashga, e’zozlashga, parvarishlashga, ko‘z qorachig‘idek saqlashga da’vat etganlar. Bizda chorva mollarini bo‘rilardan asrash maqsadida bo‘ri otgan ovchilarga mukofotlar berilar edi. Oqibatda bo‘rilar kamayib ketdi. Ammo bog‘ va o‘rmonlarda yashovchi hayvonlar o‘rtasida yuqumli kasalliklar ko‘paydi. Chunki bo‘ri va boshqa yirtqich hayvonlar o‘lja izlaganda asosan kasallikka chalingan, yaxshi yugura olmaydigan hayvonlarni tutib yeydilar. Natijada hayvonlar orasida yuqumli kasalliklar tarqalishiga barham berib turilardi. Bu jihatdan bo‘rilar „o‘rmon sanitari“ vazifasini bajarib turar edi. Bugungi kunda bo‘ri otish taqiqlab qo‘yilgan. Demak, tabiatda biror jonzotning qirilib ketishiga yo‘l qo‘- yilsa, shunga bog‘liq bo‘lgan muvozanat buzilib, xavfli vaziyat vujudga keladi. Mana shu nozik haqiqat avvaldan ma’lum bo‘lganligi uchun islom dinida tabiatni muhofaza qilish nuqtayi nazaridan jonzotlarni besabab o‘ldirishga yo‘l qo‘yilmagan. Bu talablar, bir tomondan, insonni tabiatni muhofaza qilishga o‘rgatsa, ikkin- chidan, uning qalbi muloyim, rahmdil, pok bo‘lib tarbiyalanishiga sabab bo‘ladi. Shahar va qishloqlardagi ayrim oromgohlarda suv bo‘yida turgan ohu, qo‘nib turgan burgut, lochin siymolarini ko‘rasiz. Samarqanddagi Sherdor madrasasining oldida, Òoshkentdan Farg‘onagacha olib boruvchi dovon orqali o‘tadigan yo‘lning baland nuqtasida sher haykali o‘rnatilgan. Bularning barchasi odamzodning hayvonot olamiga mehr-muhabbati, unga bo‘lgan oqilona munosabatining ramziy belgisidir. Hayvonot olamiga, barcha jonivorlarga mehr-shavqatli bo‘lish savobdir. |