Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
FƏSİL 3.  
Enerji subsidiyaları
3.1. GİRİŞ
Ayrı-ayrı ölkələr üzrə enerji qiymətləri arasında olan kəskin fərqlər 
və qiymətlərin qeyri-sabitliyi, dolayısıyla qlobal güclər tərəfindən enerji 
qiymətlərinə beynəlxalq nəzarətin çətinliyi enerji subsidiyaları və bunların 
ləğvi məsələsini gündəmə gətirmişdir. Enerji subsidiyalarının enerji ixracat-
çı və idxalatçı ölkələr baxımından ayrı-ayrı qiymətləndirilməsi lazım olan
 
fiskal problemlər, eyni zamanda enerji subsidiyalarının mövcudluğu ilə ar-
tan enerji istifadəsinin ortaya çıxarığı ekoloji
 fəsadlar bu məsələnin aktual-
lığını daha da artırır.  
Enerji subsidiyalarının mövcud olması ölkənin fiskal yükünü artırır, belə 
ki, dövlət xərclərini böyüdür, dolayısıyla dövlət vergiləri və ya dövlət bor-
cunu artırmağa məcbur edir. Bu isə nəticədə əhalinin aşağı gəlir qrupunun 
rifahına mənfi təsir edir.  
Enerji subsidiyaları sadəcə ölkənin fiskal yükünü artırmır, həm də bazar 
mexanizmində mövcud problemlər səbəbindən özəl investisiyalara mane 
olmaqla kölgə iqtisadiyyatını artırır, resursların bölgüsünü əhalinin yüksək 
gəlir qrupunun xeyrinə dəyişir. Belə subsidiyalar fərdi və ölkə səviyyəsində 
enerji istehlakını artırmaqla ekoloji problemləri dərinləşdirir. Hesablamala-
ra əsasən subsidiyaların ləğv edilməsi dünya üzrə CO2 emissiyasını nə az, nə 
çox 13% azalda bilər.  
Enerji subsidiyalarının təsiri ilə daha da artan enerji istifadəsi CO2 emis-
siyasının genişlənməsinə və beləliklə, qlobal istiləşməyə səbəb olmuşdur.  
Qlobal istiləşmənin artması iqlim dəyişikliyinə, buz təbəqələrinin əriməsiylə 
dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə və məhsuldar torpaqların su altında qalma-
sına səbəb olur. CO2 emissiyası 19-cu əsrin əvvəllərinə qədər aşağı sabit 
səviyyədə olmuş, daha sonra davamlı olaraq artmışdır. Səbəb isə 18-ci əsrin 
sonlarında Avropada başlayan sənaye inqilabıdır. İstehsal xərclərini azalt-
maq məqsədilə sənayenin inkişafında əsas istehsal vasitəsi olan xam enerji 

---

- 76 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
qiymətlərinin aşağı endirilməsi və yanacaq növlərinin ifrat istifadəsi ilə eko-
loji çirklənmə səviyyəsi artmışdır. Dolayısıyla məhdud resurslarla sonsuz 
ehtiyacları ödəməyə çalışan  iqtisadiyyat ətraf mühit məsələsini arxa plana 
keçirmişdir. Bu fəsildə enerji subsidiyaları və bunun iqtisadi-fiskal anlamı, 
enerji subsidiyalarının tətbiqinin səbəbləri, enerji subsidiyalarının hesab-
lanmasında tətbiq olunan qiymət fərqi yanaşmasından bəhs edilmişdir.