Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Diplotena – iki qat saplar mərhələsi adlanır.
Meyozun bu mərhələsində homoloqların bir-birini dəf etməsi başlayır. Lakin bu zaman hər homoloji xromosomun qız xromatidləri bir-birilə birləşmiş vəziyyətdə qalır. Bivalentlər bir-birini dəf etdikdə xromosomların bir-birinə birləşdiyi xiazm sahələri aydın görünür. Bu zaman ancaq bu sahədə sinaptemal kompleksin qalıqları müşahidə edilir. Xromosomların ayrılmış sahələrində isə onlar itir. Xiazmların yerləşməsi və miqdarı müxtəlif növlərdə və xromosomlarda müxtəlif olur. Daha uzun xromosomlarda xiazm da çox olur. Ən qısa xromosomda hər bivalentdə heç olmasa bir xiazma olur. Diplotena mərhələsində xromosomlar daha da qısalır, qalınlaşır (spirallaşma hesabına), kondensasiyaya uğrayır. Buna görə də hər xromosomun dörd xromatiddən ibarət olması aydın görünür. Bu zaman hər homoloqdan birinin xromatidinin (4 xromatiddən 2-nin) çarpazlaşması aydın görünür. Diakinez – xiazm sayının azalması ilə bivalentlərin qısalması, nüvəciklərin itməsi ilə xarakterizə olunur. Bivalentlər daha kompakt forma alır. Xromosomlar nüvə qılafı ilə əlaqəsini itirir. Bu mərhələ hüceyrənin ikinci bölünməsinə keçid adlanır. Bundan sonra I metafaza başlayır. Bu zaman bivalentlər metafazaya xas olaraq ekvatorda düzülürlər. I anafazada xromosomlar bir-birindən ayrılır. Lakin bu zaman mitozdakı kimi qız xromotiddər deyil, 274 iki qız xromatiddən ibarət olan hər homoloji xromosomdan biri müvafiq qütbə çəkilir. Homoloqlardan hansının bu və ya digər qütbə çəkilməsi tam və təsadüfi xarakter daşıyır. Belə ki, bu zaman müxtəlif xromosom cütləri istənilən kombinasiyada qütbələrə çəkilə bilər. Hər qütbdəki xromosomlar iki xromatiddən ibarət olur. Bundan sonra I telofaza başlayır. Telofazada elə bir əhəmiyyətli dəyişiklik baş vermir. Sadəcə olaraq qütblərdəki xromosomlar despiralizasiyaya uğrayır, spirallar açılır, xromosomlar öz aydın görkəmini itirir və yumaq formasını alırlar. I telofazadan sonra qısa interkinez dövrü keçir. Lakin bu zaman DNT sintez olunmadan hüceyrələr 2-ci bölünməyə daxil olurlar. 2-ci bölünmə morfoloji xüsusiyyətlərinə və mərhələlərinin ardıcıllığına görə mitozdan fərqlənmir. Sentromer nahiyyələrində birləşmiş qalan qoşa qız xromatidlər (hər yumaqda ayrıca) II profaza, II metafaza, II anafaza və II telofaza mərhələlərini keçərək cinsi hüceyrələrə düşürlər. Beləliklə meyozun II bölünməsində iki xromatidli və 2 s miqdarda DNT-yə malik hüceyrələr ayrılıqda haploid xromosomlu 4 cinsi hüceyrə əmələ gətirir. Erkəklərdə həmin cinsi hüceyrələr spermatozoid, dişilərdə isə yumurta hüceyrəsidir. Həmin hüceyrələrdə hər xromosom bir xromatiddən ibarət olur. Bu hüceyrələrdən hər biri öz genetik konstitusiyası ilə biri digərindən ferqlənir və mayalanma qabiliyyətinə malik olur. |