Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
HOLCİ KOMPLEKSİ Holci kompleksi ilk dəfə 1898- ci ildə İtalyan alimi Kamilla Holci tərəfindən heyvanların sinir hüceyrələrində aşkar edilmişdir. Uzun müddət bu orqanoidin ancaq heyvanlara aid olması fikirləri hökm sürürdü. Lakin elektron mikroskopu kəşf olunandan sonra məlum oldu ki, Holci kompleksi bitki hüceyrələrində də vardır. İşıq mikroskopunda Holci kompleksi mürəkkəb tor şəklində hüceyrənin sitoplazmasında, nüvə ətrafında, nüvənin altında bəzən nüvənin üstündə müşahidə edilir. Bitkilərin və ibtidailərin hüceyrələrində Holci kompleksi oraqvari və ya çubuqvari formalı ayrı-ayrı cisimciklərdən ibarətdir. Formasının müxtəlifliyinə baxmayaraq bu orqanoidin elektron mikroskopik quruluşu bitki və heyvan orqanizmlərinin hüceyrələrində eynidir. Elektron mikroskopunda Holci kompleksinin membran strukturundan ibarət olması aydın görünür. Həmin membranlar kiçik sahələrdə toplanaraq diktiosomları əmələ gətirirlər. Diktiosomları 20-25 nm məsafədə topalar şəklində yastı membranlardan əmələ gəlmiş torbalar və ya çənlər təşkil edir ki, onların da 145 arasında nazik hialoplazma yerləşir. Mərkəzə doğru membranlar bir-birinə yaxın, kənara doğru isə bir- birindən nisbətən aralı yerləşirlər. Diktiosom sahələrində proksimal və distal uclar ayırd edilir. Sekret sintez edən hüceyrələrdə Holci kompleksinin proksimal hissəsi sitoplazma və nüvəyə, distal hissəsi isə hüceyrənin kənarına doğru yönəlmiş olur. Proksimal sahə kiçik, distal sahə isə iri çənlər və vakuollardan təşkil olunmuşdur. Proksimal və distal sahələr membranların qalınlığına görə də fərqlənir. Proksimal sahədə membranların qalınlığı 6-7 nm, distal sahədə isə 10 nm-a bərabərdir. Hüceyrədə ayrı- ayrı diktisomlar vakuollar və çənlər sistemi ilə bir-birinə birləşərək Holci aparatının üç ölçülü retukulyar kompleksini əmələ gətirir. Holci kompleksinin membran elementləri endoplazmatik şəbəkədə sintez olunan məhsulların seqreqasiyasında və toplanmasında, onların kimyəvi jəhətjə dəyişilməsində, yetişməsində iştirak edir. Həmçinin Holci kompleksində polisaxaridlər sintez olunub, zülallarla birləşərək mukoproteidlər əmələ gətirir. Ən əsası isə Holci kompleksinin elementlərinin iştirakı ilə hüceyrədə hazırlanan sekretlər hüceyrədən çıxarılır. Bütün bunlardan başqa o, hüceyrədə lizosomların yaranmasını təmin edir (şəkil 40). |