B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

120

---

S J
Nazorat savollari
1. Haykal ishlashning qanday uslublari bor?
2. Haykallar qanday materialdan yaratiladi?
3. Haykal ishlashni dastlab qanday narsalar tasvirini yaratishdan
boshlash lozim?
4. Haykal ishlashda qanday asboblar zarur bo‘ladi?
5. Haykallaming boshqa san’at asarlaridan farqi nimada?
Tayanch iboralar
Haykal 
Loy
Dum aloq haykal 
Plastilin
Relyefli haykal 
G ips
M onum ental haykal 
Stek 
D ekorativ haykal 
Dastgohli haykal
Karkas
Shovun
Pardoz pichoq
Suv
Sim
121

---

п / п п в
I TASVIRIY SAN’ATNI 0 ‘QITISH
I V B U B
| METODIKASI
Pedagogika fanidan m a ’lum ki, ,,m etodika“ so ‘zi (uslub 
ifodasi) — „ifoda etish“ m a’nosini anglatib, o ‘rgatiladigan o ‘quv 
materialini o ‘quvchilarga o ‘rgatish, o ‘qitish va o‘zlashtirishning 
nazariy ham da amaliy asosi — faoliyat yoki uslubdan iboratdir. 
Tasviriy san’atda uslub rasmi chiziladigan obyektni, naturani 
yoki tahlil etiladigan san’at asarini o ‘quvchilarga tushuntirish 
yoki uning nazariy ham da amaliy asoslarini tahlil etib berish 
yoki o ‘rganishning yo ‘l-y o ‘riqlari dem akdir. Tasviriy san ’atni 
o ‘qitish uslubiyoti kursi b o lajak rassom — pedagoglarga maktabda 
tasviriy san’atni o ‘qitish va o ‘rgatishning eng oson, qisqa ham da 
ilmiy asoslangan uslubini o ‘rgatuvchi fandir.
Kursning asosiy maqsadi hozirgi zam on tasviriy san’atining 
qonun-qoidalari asosida o ‘rganish, un d an maktab faoliyatida 
foydalanish, shuningdek, maktab tasviriy san’atini o ‘quvchilarga 
o ‘rgatishning eng zamonaviy, samarali, sinalgan uslublari bilan 
qurollantirish va maktab tasviriy san’at darslarini tashkil etish 
bo'yicha ta ’lim-tarbiyaviy faoliyatini amalga oshirishni pedagogika 
va psixologiyaning eng so‘nggi yutuqlari asosida olib borishga 
tayyorlashdan iboratdir. Shu maqsaddan kelib chiqqan holda kurs 
b o ‘lajak pedagoglarga:
1) m aktab tasviriy sa n ’at o ‘quv predm etining m aqsadi, 
vazifasi, m azm uni va amaliy jihatlarini tushuntirib berish;
2) maktab tasviriy san ’atining dasturi va uning m azm uni 
bilan qurollantirish;
3) o ‘quvchilar bilan ishlashning pedagogik m ahorati bilan 
tanishtirish;
4) o'quvchilar bilan ta ’lim-tarbiyaviy ishlarni amalga oshi- 
rishga tayyorlash;
5) tasviriy san’atdan dars berishga tayyorlash, dars berishning 
uslub va didaktik prinsiplari bilan tanishtirish;
6) maktabda dars berishning tarixiy jarayonini yaxshi bilgan 
holda, eng samarali zamonaviy uslub va didaktik usullarni o ‘z 
pedagogik faoliyatida qo‘llashga o ‘rgatish;
122

---

7) 
b o ‘lajak rassom -pedagogni ijodkorlik ru h id a faoliyat 
ko ‘rsatishga o ‘rgatish kabilarni o ‘z oldiga bosh vazifa qilib 
qo ‘yadi. Shunga ko‘ra, kurs mazmuniga tasviriy san’atni o ‘qitish 
metodikasi tarixini, uning dastur va darsliklarini, tasviriy san’atni 
o ‘qitish jarayonida didaktik prinsiplar va predmetlararo bog‘la- 
nishdan foydalanish, dars va darsdan tashqari tarbiyaviy ishlami 
amalga oshirish, o ‘quvchilami fanga qiziqtirish, darsda o ‘quv- 
chilarga grafik bilim berishning eng oson, qisqa asosli yo‘nalish- 
larining ilmiy asoslarini o ‘rgatish kabilar kiradi.
XVII asrda atoqli chex pedagogi Y.O.Komenskiy maktab 
sistemasini ishlab chiqqan holda, unda foydalaniladigan o ‘qitish- 
ning qator uslublari va didaktik prinsiplarini jahon xalqlari maktab- 
lari uchun tavsiya etgan edi.1
0 ‘zbekiston mustaqillikka erishishi munosabati bilan milliy 
m aktablarim iz shakllandi. Bu m aktablar ja h o n pedagogikasi 
erishgan eng yuksak, samarali ish tajribalaridan o ‘zining o ‘qitish 
u slu b larin i tan la g an h o ld a o ‘q u v -m e to d ik ish larn i am alga 
oshirmoqda.
Milliy maktablarimizdagi tasviriy san’at o ‘quv predm eti mus- 
taqillik yillarida yanada m uhim ahamiyat kasb etib, uning o ‘qiti- 
lishini takomillashtirish tadbirlari belgilanmoqda. Shunga ko‘ra 
bugungi kunda maktablarda o'qitishning asosiy 3 ta uslubidan 
foydalanilmoqda.
I. 0 ‘quv materialini og‘zaki bayon etish uslubi.
II. Amaliy ishlar uslubi.
III. 0 ‘qitishning ko’rgazmalilik uslubi.
M a’lumki, maktabda tasviriy san’atni o ‘qitishda ham boshqa 
fanlar qatori yuqoridagi o ‘qitish uslublaridan foydalanib kelin- 
moqda va bu uslublar yaxshi samara bermoqda.
Shunga ko‘ra bugungi kunda tasviriy san’atni o ‘qitish uslu- 
biyoti maktab tasviriy san’ati dasturi asosida uning maqsadi hamda 
vazifasini, mazm unini sistemali tarzda o ‘rganib, 
0
‘qitishning eng 
samarali uslub va didaktik prinsiplarini tanlab, umumlashtirib,