Bajardi: Tirkashev Sh. Tekshirdi: Bolbekov M. Samarqand-2023 9 – Amaliy mashg‘ulot

Amaliyot ishi bo‘yicha topshiriqlar
1. Amaliy mashg‘ulotning nazariy qismida berilgan ma‘lumotlarni o‘rganadi.
2. Cisco Packet tracer dasturida Cisco Server PT qurilmasi yordamida tarmoq quradi. Qurilgan tarmoqda tarmoq elementlari avtomtik IP manzil olishi uchun kerakli sozlamalarni amalga oshiradi. Sozlamalar to‘g‘ri amalga oshirilganligini tekshirish uchun tarmoq qurilmalari o‘rtasida ma‘lumotlarni almashtirib tekshirib ko‘radi.
Amaliyot ishini bajarish
9 - amaliyot ishining bajarilish tartibi hisobot ko‘rinishida tayyorlanadi va talaba tomonidan amaliy mashg‘ulot nazariy qismida berilgan ma‘lumotlarini o‘rganadi, referat ko‘rinishida hisobot tayyorlaydi va to‘plangan ma‘lumotlarini tahlil qilib beradi, savollarga javob beradi va Cisco packet tracer dasturida Cisco Server PT qurilmasi yordamida tarmoq quradi va tarmoq elementlari avtomatik IP manzil olishi uchun sozlamalarni amalga oshiradi. Sozlamalar to‘g‘ri bajarilganligini tarmoq elementlari orqali packetlarni jo‘natib tekshirib ko‘radi.

9
.1 – rasm. Serverlarda DHCP service sozlamalari

10 – Amaliy mashg‘ulot. DHCP protokoli va uning sozlamalari
Ishdan maqsad: DHCP protokoli va uning sozlamalari o‘rganish


Nazariy qism
DHCP protokoli mijoz-server protokolidir, ya'ni uning ishlashida DHCP mijozi va DHCP serveri ishtirok etadi. Ma'lumotlar UDP protokoli yordamida uzatiladi. Odatiy bo'lib, mijozdan so'rovlar 67-portdagi serverga amalga oshiriladi, server o'z navbatida 68-portdagi mijozga IP-manzil va tarmoq niqobi, router va DNS-serverlar kabi boshqa kerakli ma'lumotlar bilan javob beradi. Barcha DHCP xabarlari maydonlarga bo'lingan, ularning har biri ma'lum ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Oxirgi maydondan tashqari hammasi (DHCP opsiya maydonlari) belgilangan uzunlikdir. Mijoz IP-manzilni DHCP serveridan qanday olishiga misol keltiraylik. Aytaylik, mijozning hali o'z IP manzili yo'q, lekin u o'zining oldingi manzilini biladi - 192.168.1.100. Jarayon to'rt bosqichdan iborat. Ushbu bosqichlar odatda DORA (kashfiyot, taklif, so'rov va minnatdorchilik) deb qisqartiriladi. Mijoz avval mavjud DHCP serverlarini topish uchun butun jismoniy tarmoqqa so'rov yuboradi. U DHCPDISCOVER xabarini (Xabar turi 1) manba IP manzili sifatida 0.0.0.0 (agar kompyuter allaqachon o'z IP manziliga ega bo'lmasa) va 255.255.255.255 translyatsiya manzili bilan maqsad manzilini yuboradi.
Mijoz bir nechta xabar maydonlarini dastlabki qiymatlar bilan to'ldiradi:
Xid maydonida IP-manzilni olishning ushbu jarayonini bir vaqtning o'zida sodir bo'ladigan boshqalardan ajratish imkonini beruvchi noyob tranzaksiya identifikatori mavjud.
Chaddr maydonida mijozning apparat manzili (MAC manzili) mavjud.
Variantlar maydoni mijozga ma'lum bo'lgan oxirgi IP-manzilni belgilaydi. Ushbu misolda bu 192.168.1.100. Bu ixtiyoriy va server tomonidan e'tiborsiz qolishi mumkin.
DHCPDISCOVER xabari mahalliy jismoniy tarmoqdan tashqarida DHCP xabarlarini mijozlardan boshqa pastki tarmoqlardagi serverlarga yo'naltirish uchun maxsus sozlangan DHCP relay agentlari yordamida tarqalishi mumkin.
IP-manzilni olish jarayoni har doim ham DHCPDISCOVER bilan boshlanavermaydi. Agar mijoz ilgari IP-manzil olgan bo'lsa va uning ijara muddati hali tugamagan bo'lsa, mijoz oxirgi marta manzilni bergan server identifikatori bilan yuborilgan DHCPREQUEST so'rovidan boshlab DHCPDISCOVER bosqichini o'tkazib yuborishi mumkin. Sozlamalarni oxirgi marta bergan DHCP serveridan javob bo'lmasa, mijoz DHCPDISCOVER xabarini yuboradi. Shunday qilib, mijoz tarmoq segmentidagi barcha DHCP serverlariga murojaat qilib, qabul qilish jarayonini boshidan boshlaydi. DHCP serverlari tomonidan taklif qilingan konfiguratsiyalardan birini tanlab, mijoz DHCPREQUEST so'rovini yuboradi (Xabar turi parametrining qiymati 3 ga teng). U efirga uzatiladi; DHCPDISCOVER xabarida mijoz tomonidan ko'rsatilgan variantlarga qo'shimcha ravishda, mijoz tomonidan tanlangan DHCP server manzilini ko'rsatadigan maxsus variant - server identifikatori qo'shiladi (bu holda, 192.168.1.1). Xuddi shu so'rov manzilni ijaraga berish muddati tugashi, vaqtni uzaytirish (yangilash) yoki qayta bog'lash tartibi uchun ishlatiladi. Bunday hollarda "server identifikatori" va "so'ralgan IP manzili" parametrlari o'tkazib yuboriladi va ciaddr maydoni oldindan tayinlangan mijoz manzili bilan to'ldiriladi. Vaqt uzaytirilsa, so'rov translyatsiya emas, balki emitent serverga yuboriladi. Agar server belgilangan vaqt ichida javob bermasa, translyatsiya so'rovlari bilan qayta bog'lash jarayoni boshlanadi. So'rov mijoz qayta ishga tushirilgandan so'ng (init-reboot) ishga tushirish uchun ham ishlatiladi, agar u ilgari tayinlangan manzilni allaqachon bilsa. Bunday holda, DHCPDISCOVER bajarilmaydi, lekin DHCPREQUEST translyatsiyasi "server identifikatori" variantini ko'rsatmasdan darhol yuboriladi, lekin "so'ralgan IP manzil" parametrida ma'lum manzil bilan. Ciaddr maydoni bo'sh qoldiriladi.
Cisco packet tracer dasturida biz tarmoq elementlariga avtomatik IP manzil berish uchun Router qurilmasi uchun DHCP serverini sozlashimiz mumkin bo‘ladi. Buning uchun tarmoqqa ulangan router qurilmasiga quyidagi sozlamalarni amalga oshiramiz (10.1 - rasm):
Yuqoridagi rasmda biz Cisco ISR 4331 Routerining DHCP serveri sifatida sozlamalamalarini ko‘rishimiz mumkin bo‘ladi.