Baki – 2020 Mövzu Yumurta

Yuyucu vasitələrdə sabunlanmayan yağ və sabunlanmayan üzvi maddələrin miqdarının ekspertizası.

Dəqiq çəkilmiş 10-15q sabunu 75-100 ml tutumu olan kolbada 60% -li spirtdə həll edirlər; məhlulu bölücü qıfa tökürlər, kolbanı 60%-li etil spirti ilə yaxalayıb, onu da həmin qıfa tökürlər.

Bölücü qıfda məhlulu qaynama dərəcəsi 35-50°C olan 50ml neytral petroley efiri ilə möhkəm çalxalayırlar, duruldurlar (çökdürürlər), aşağı qatı başqa qıfa keçirərək yenidən 50 ml petroley efiri ilə emal edirlər. Çökdürdükdən sonra aşağı qatı kənar edirlər. Çox vaxt bu zaman alınmış emulsiyanı 1 ml 96%-li etil spirti əlavə etməklə yox edirlər. Birləşmiş efir cövhərini bölücü qıfda 60% -li etil spirti ilə sabun qalığı tam çıxana qədər yuyurlar. Su ilə yuyulmuş məhlul fenolftaleinin iştirakı ilə boyanmamalıdır. Efirli məhlulu içərisinə 5q susuz natrium sulfat qarışdırılmış çəkisi məlum olan kolbaya kağız filtrlə yerləşdirirlər. Natrium sulfat olan filtri petroley efiri ilə yuyub, su hamamında qovurlar və kolbadakı qalığı daimi çəki alınana qədər 75°C istiliyi olan quruducu şkafda qurudurlar.

Sabunlaşmayan üzvi maddələrin və sabunlaşmayan yağın miqdarının cəmini faizlə (X₁) aşağıdakı düsturla hesablayırlar:
X1 = G1•100•100 / G•X

Burada, G₁ - qurudulduqdan sonra kolbadakı qalıq, q;

G - sabunun dəqiq çəkisi, q ;

X - sabunda olan yağ turşularının miqdarı, % -lə.

Daha sonra içərisində sabunlaşmayan üzvi maddələrin və sabunlaşmayan yağın qalığı olan kolbaya 25 ml kalium qələvisinin 0,5% -li spirtli məhlulunu əlavə edirlər və kolbanı əks soyuducu ilə birlikdə su hamamında bir saat müddətində qızdırırlar; sonra kolbaya 15ml distillə edilmiş su və 30ml 60%-li etil spirti əlavə edirlər. Kolbanın içindəkiləri bölümü kolbaya keçirirlər; məhlulu 50ml petroley efiri ilə (qaynama nöqtəsi 35-50 olan) möhkəm çalxalayırlar, çökdürürlər, alt qatı başqa qıfa süzürlər, burada onu yenidən 50ml petroley efiri ilə emal edirlər. Birləşmiş efir çövhərini bölücü kolbada 60%-li etil spirti ilə sabun qalığının tamamilə çıxmasına qədər yuyurlar. Sabunun spirtli məhlulu ilə efir məhlulunun (yulmasından alınan spirt cövhərini birlikdə) birləşdirib, spirti qovurlar. Qalmış sabunu distillə edilmiş suda həll, edirlər. Bölücü qıfa keçirərək üzərinə 10ml xlor və ya sulfat turşusunun 10%- li məhlulunu metiloranjın turş reaksiyası alınana qədər əlavə edirlər. Sonra turş məhlulu etil efiri ilə emal edirlər və sabunda yağ turşusunun təyini zamanında olduğu kimi bütün əməliyyatları ardıcıllıqla aparırlar.

Sabunda olan sabunlanmayan yağın miqdarını faizlə (X₂) aşağıdakı düsturla hesablayırlar:

G ı • 1 0 0 • 1 0 0 X2=

G•X•0,95

Burada, G₁- qurudulduqdan sonra kolbadakı qalıq, q;

G- sabunun dəqiq çəkisi, q;

X - sabunda olan yağ turşusunun miqdarı, % -lə;

0,95 - sabunlaşmayan yağda yağ turşusunun hesablanma əmsalı. Sabunlanmayan üzvi maddənin (X₃) miqdarını %-lə bu düsturla hesablayırlar:

X₃= X₁ – X₂

Burada, X₁ - sabunlanmayan üzvi maddə və sabunlanmayan yağın cəminin miqdarı, % -lə;

X ₂ - sabunlanmayan yağın miqdarı, % -lə.