Fяxrяddиn mustafayev

  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ĠRSĠYYƏTĠN SĠTOLOJĠ ƏSASLARI 
 
«Hər  bir  hüceyrə  diktator  rolu  oynayan 
nuklein  turşusuna  malik  mikrokosmosu  xatır-
ladır; lakin xərçəng zamanı o, qaniçən, talan-
çı  zülmkara-müstəbidə,  istibdadçıya  (des-
pota), virusla yoluxduqda isə-ölkəni qeyri-qa-
nuni  zəbt  edən  qiyamçıya,  qarətçiyə  (uzur-
patora) çevrilir.»  
 
 (U.M.Stenli, Nobel mükafatı laureatı) 
 
 
2.1. Ümumi məlumat 
 
Dahi  rus  fizioloqları  İ.P.Pavlov  və  İ.M.Seçenovun  təliminə  görə  insan  və 
heyvan orqanizmi vahid bioloji sistem olmaqla xarici mühit amilləri ilə qırılmaz 
dialektik vəhdət və əlaqənin hesabına həyat fəaliyyətini dayanıqlı surətdə davam 
etdirir. Bu əlaqə sinir və humoral  yolla (hormonlar, neyrosekretlər,  metabolizm 
məhsulları, vitaminlər, mediatorlar, makro və mikroelementlər) həmin sistemlər 
tərəfindən  təmin  olunur.  Xarici  mühit  amillərindən  əsasən  atmosfer  havası  və 
qidalar  (yemlər),  eləcə  də  su  mənbələri,  torpaq  ehtiyatları,  ərazinin  ekoloji 
durumu  orqanizmə  təsir  edir.  Həmin  amillərin  təsirindən  orqanizmidə  gedən 
fizioloji  və  biokimyəvi  proseslərin  (metabolizm,  hərəki,  sekretor,  hormonal, 
fermentativ,  neyro-humoral  və  s.)  baş  verməsinə  baxmayaraq  orqanizm  həmin 
təsirə  uyğunlaşır-adaptasiya  olunur.  Hüceyrələrdə,  orqanlarda,  toxumalarda, 
ümumilikdə  isə  bütün  orqanizmdə  baş  verən  proseslərin  hamısı  mərkəzi  sinir 
sisteminin  tamamilə  nəzarəti  altında  icra  olunur  və  sinir-humoral  yolla 
tənzimlənir.  Xarici  mühitdən  daxil  olan  adekvat  (orqanizmin  uyğunlaşdığı  və 
ona  mənfi  təsir  göstərməyən)  və  qeyri-  adekvat  (orqanizmə  güclü  neqativ  təsir 
göstərən  və  fizioloji  proseslərin  normal  ahəngini  pozan)  qıcıq  amilləri