Fяxrяddиn mustafayev

(PA+qa
2
)= P
2
AA+2p.qAa
2
+q
2
aa=1 
Burada,  p-dominant  A  genlərinin,  q-onların  a  resessiv  allellərinin  sayını 
göstərir. Bu qanuna görə genlərin sayını dəyişən amillərin təsiri olmayan mühit 
şəraitində allellərin istənilən nisbətində populyasiyanın nəsildən nəsilə verilməsi 
allellərin  sayını  həmişə  sabit  saxlayır.  Xardi-Vaynberq  düsturu  ilə 

---

 
187 
populyasiyanın həm quruluşunu, həm də heteroziqotların sayını müəyyən etmək 
mümkün olur. Seçmə aparılmadığı tərzdə populyasiyanın genetik sabitliyi daimi 
təmin  olunur.  Populyasiyalarda  gedən  mikrotəkamül  prosesi  qidalanma, 
saxlanma,  seçmə  və  mühit  şəraitindən  asılıdır.  Populyasiyanın  təbii  şəraitdə 
allellərin  təsiri  nəticəsində  formalaşan  təbii  və  yaradılmış  spesifik  mühit 
şəraitində süni seçmənin nəticəsində formalaşan süni növləri vardır. Təbii seçmə 
nəticəsində  yaranan  populyasiyalar  da  öz  növbəsində  yerli  (lokal  ekoloji)  və 
coğrafi növlərə bölünür. 
Dominant  homoziqotların  qismi  pAA,  dominant  heteroziqotların  qismi  2 
p.qAa, homoziqot resessivlərin qismi isə qaa olur: 
 
 
 
pA 
qa 
pA 
p
2
 AA 
p.qAa 
qa 
p.qAa 
q
2 
aa 
 
Tutaq  ki,  sürüdəki  1000  baş  boz  quzunun,  200  başı  qara  rəngə  malikdir. 
Qanuna müvafiq olaraq: 
q
2 
aa = 20:10=0,20 
q a=0,20=0,447 
Mendel qanuna əsasən: pA+qa=1 
Bizim misalda bunu yerinə qoysaq 1-0,447=0,553 olacaqdır. Əgər genotipin 
bir  qismini  tapsaq  (AA),  onda  PAA=Vp
2
AA  =  V0,553
2
  =0,3058.  Bu  zaman 
heteroziqotların qismi: 
2 pq bu cür olacaq: 2p.qAa=2.0,553.0,447=0,4944 təşkil edəcək. 
Sürüdəki  boz  və  qara  quzuların  populyasiyadakı  tərkibi  (nisbəti  %-lə) 
aşağıdakı kimi olacaq: 
AA=0,3058, yaxud 30,58% (306 baş) 
Aa =0,4944, yaxud 49,44% (494 baş) 
aa =0,20, yaxud 20,00% 20,00% (200 baş) 
Cəmi: 100%, yaxud 1000 baş (T.M.Turabov, 1997). 
 

---

 
188