Fяxrяddиn mustafayev

 
  
 
 

---

 
23 
 
 
 
 
 
 
                      
 
 
 
GĠRĠġ, BAYTARLIQ TƏBABƏTĠ GENETĠKASININ  
MƏQSƏD VƏ VƏZĠFƏLƏRĠ, ĠNKĠġAF TARĠXĠ 
 
 
 
“Həkim  aslan  ürəyinə,  qartal  baxışına, 
ilan  müdrikliyinə  və  qız  əllərinə  malik  olma-
lıdır”.  
 
(loğman Əli Ġbn Sina) 
 
 «Əgər  sən  həkimlikdən  başqa,  həm  də 
filosofsansa, Allaha bərabər həkimsən».  
 
(təbabətin atası Hippokrat) 
 
 
1.1. Ümumi anlayıĢ, genetikanın məqsədi və vəzifələri  
 
Genetika  (yunanca  «genezis»-«əcdad»,  «mənşə»)  –  biologiya  elminin  ən 
əsas,  fundamental  sahəsi  olmaqla  orqanizmlərin  irsiyyət  və  dəyişkənliyini 
öyrənən elmdir. Hazırda elmi-texniki tərəqqiyə əsaslanan və çox sürətlə inkişaf 
edən  molekulyar  biologiyanın  bütün  müddəaları  və  prioritet  istiqamətləri 
(genetika 
mühəndisliyi, 
immunoferment 
analizi, 
immunogenetika, 
immunologiya,  enzimologiya,  biotexnologiya  və  s.)  məhz  genetika  elminə 
əsaslanır.  Genetika  elminin  müasir  nailiyyətləri  əsasında  molekulyar  biolo-
giyanın  yeni və olduqca  mütərəqqi sahələri – genetika  mühəndisliyi və biotex-
nologiya elmləri artıq müstəqil elmi sahə kimi formalaşmağa başlamışdır. Məhz 
bu  mütərəqqi  elm  sahələrinə  əsaslanaraq  kənd  təsərrüfatının,  bioloji  sənayenin, 
istehsalatın  bütün  sahələrində,  xüsusilə  təbabətdə,  baytarlıq  təbabətində  geniş 
tətbiq  olunan  bioloji  preparatlar  (vaksinlər,  immun  serumlar,  diaqnostikumlar, 
hormonlar,  fermentlər,  antibiotiklər,  sulfanilamid  və  nitrofuran  qrupu 
preparatları,  yem  və  qida  əlavələri,  müxtəlif  dərmanlar,  xlorella,  spirullin  kimi 
qiymətli,  zülallarla  çox  zəngin  olan  yemlər  və  s.)  istehsal  olunur.  Bu  gün 
orqanizmlərdə  gedən  metobolik  proseslərin  hamısı  (metabolizm,  anabolizm, 
katabolizm) məhz molekulyar genetika, molekulyar və submolekulyar sitologiya 
səviyyəsində  öyrənilir.  Genetika  mühəndisliyi  və  biotexnologiyanın  yüksələn 
düz 
xətlə 
dinamik 
inkişafı 
müasir 
I FƏSĠL 

---

 
21 
biologiya,  xüsusilə  molekulyar  biologiya  elminin  ən  böyük  nailiyyəti  kimi 
dəyərləndirilməlidir. Məhz həmin elm sahələri biologiyanın müasir İnformasiya, 
Kommunikasiya  Texnologiyaları  (JKT)  və  nanotexnologiya  səviyyəsində 
öyrənilməsinə, inkişafına olduqca güclü zəmin yaradır. 
Genetikanın  əsasını  irsiyyət  və  dəyişkənlik  təşkil  edir.  Bu  iki  amil  canlı 
materiyanın  təkamülünü  təmin  edən  aparıcı  qüvvə  sayılır.  İrsiyyət  –  orqa-
nizmlərin  nəsillərarası  maddi  və  funksional  xüsusiyyətlərini  daşıyan,  əks