Beynəlxalq aktlar, normative sənədlər, müraciət və şərhlər toplusu
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin
Yüklə 434,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÜNDƏRİCAT
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI
|
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin Kommentariyasından Çıxarış 3 Maddə 103. Soyqırım: Hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu, bir qrup kimi bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədi ilə qrup üzvlərini öldürmə, qrup üzvlərinin sağlamlığına ağır zərər vurma və ya onların əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurma, qrupun bütövlükdə və ya qismən fiziki məhvinə yönəlmiş yaşayış şəraiti yaratma, qrup daxilində doğumların qarşısını almağa yönəlmiş tədbirləri həyata keçirmə, bir qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa qrupa keçirmə - on ildən on beş ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə və ya ömürlük azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır (Azərbaycan Respublikasının 2 iyul 2001-ci il tarixli Qanunu ilə edilmiş düzəlişlə - AR QT, 2001, N Q 7, m.455).
1.Bu norma «Soyqırımın qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında» 9 dekabr 1948-ci il Konvensiyasının müddəalarının icra edilməsi üzrə Azərbaycan Respublikasının öz üzərinə götürdüyü öhdəliklərin həyata keçirilməsi istiqamətində görülən tədbir kimi CM-ə daxil edilmişdir (adı çəkilən Konvensiyaya qoşulmaq barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi 31 may 1996-cı il tarixli Qanun qəbul etmişdir).
qrupun bir qrup kimi bütövlükdə və ya qismən məhv edilməsi və ya məhv edilməsi təhlükəsinin yaranması, habelə həmin qrupların tarixi, mədəni, mənəvi və s. dəyərlərinin yer üzündən silinilə getməsi, yaxud belə təhlükənin meydana gəlməsi ilə xarakterizə olunur. 10 dekabr 1948-ci il tarixli İnsan hüquqlarının Ümumi Bəyannaməsində, 10 dekabr 1966-cı il tarixli Mülki və siyasi hüquqlar haqqında
3
Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin Kommentariyası (hüquq elmləri doktoru, professor Firudin Yusifoğlu Səməndərovun redaktəsi ilə. "Digesta" nəşriyyatı, Bakı, 2009-cu il, 1012 səh.)
47
Beynəlxalq Paktda və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında irqindən, milliyyətindən, cinsindən, dinindən asılı olmayaraq bütün insanların bərabər hüquqlu olması, hər kəsin belə fərqlərdən asılı olmayaraq yaşamaq və şəxsiyyətinə hörmət olunmaq, habelə barəsində heç bir ayrı-seçkiliyə yol verilməmək hüququ vardır. Soyqırım cinayəti insanlıq əleyhinə olan cinayət kimi həm sülh, həm də müharibə vaxtı törədilə bilər.
normal həyat və fəaliyyəti çıxış edir. 4.Bu cinayətin obyektiv cəhəti 1948-ci il Konvensiyasının 2-ci maddəsində soyqırıma verilən anlayışa daxil olan əlamətlərlə üst-üstə düşür. Soyqırım cinayəti obyektiv cəhətdən aşağıdakı hərəkətlərin törədilməsi ilə xarakterizə olunur: hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun üzvlərini öldürmə; hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun üzvlərinin sağlamlığına ağır zərər vurma və ya onların əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurma; hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun bütövlükdə və ya qismən fiziki məhvinə yönəlmiş yaşayış şəraiti yaratma; hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrup daxilində doğumların qarşısını almağa yönəlmiş tədbirləri həyata keçirmə; hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa qrupa keçirmə. 5.Hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədi ilə belə qrupun üzvlərini (sayından asılı olmayaraq) öldürmə, onların sağlamlığına ağır zərər vurma, əqli qabiliyyətlərinə ciddi zərər vurma, qrup daxilində doğumların qarşısını alma və maddənin dispozisiyasında sadalanan digər əməllərin törədilməsini CM-in şəxsiyyət əleyhinə olan cinayətləri nəzərdə tutan normaları ilə deyil, yalnız 103-cü maddəsi ilə tövsif etmək lazımdır. 6.Adam öldürmə cinayətinin anlayışı CM-in 120-ci maddəsinin şərhində verilmişdir. 7.Sağlamlığa ağır zərər vurmanın anlayışı CM-in 126-cı maddəsinin şərhində verilmişdir. 8.Milli qrup dedikdə, hər hansı bir millətə mənsubiyyəti olan, milli, tarixi, etnik, dil, mədəni və s. ənənələri ilə bir-birinə bağlılığı olan insanlar qrupu başa düşülür. 9.Etnik qrup dedikdə, hər hansı bir xalqa (etnosa) mənsubiyyəti olan müəyyən bir ərazidə sıx və kompakt yaşayan, ümumi tarixi kökləri, dili, mədəni-məişət ənənələri, mədəniyyəti olan insanlar qrupu başa düşülür.
olan, dərisinin, gözlərinin rənginə, boyunun hündürlüyünə və s. görə fərqlənən ümumi irsi bağlılığı olan insanlar qrupu başa düşülür.
olduğu dinə deyil, başqa dinə ibadət edən insanlar qrupu başa düşülür. 48
ciddi zərər vurma dedikdə, qrup üzvlərinin ağır psixi xəstəliklərə tutulmasına, onların şüurlu düşünmə qabiliyyətlərinin yox olmasına və s. yönələn hərəkətlərin edilməsi başa düşülür.
məhvinə yönəlmiş həyat şəraiti yaratma dedikdə, qrup üzvlərini öz mövcudiyyətini saxlaması üçün zəruri olan qidalanmadan, geyimdən, işləyib qazanc əldə etmək imkanından tamamilə və ya qismən məhrumetmə, ətraf mühiti zəhərləmə və s. başa düşülür.
keçirmə, qrup üzvləri arasında nikahın, cinsi əlaqədə olmanın qadağan edilməsində, onların məcburi sterilizasiya olunmasında, axtalarılmasında, hamiləliyin zorla süni pozulmasında və s. ifadə oluna bilər. 15.Bir qrupa mənsub olan uşaqların zorla başqa qrupa keçirilməsi hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupa aid olan uşaqların onların valideynlərinin razılığı olmadan və ya onların iradəsi əleyhinə zorla, məcburi surətdə alınaraq başqa bir qrupa verilməsini nəzərdə tutur. 16.Soyqırım cinayəti maddi-formal tərkibli cinayətdir. Hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədi ilə qrup üzvlərini öldürmə, onların sağlamlığına ağır zərər, əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurma əməlləri kriminal nəticələri - ölümü, sağlamlığa ağır zərər, əqli qabiliyyətə ciddi zərər vurulmasını nəzərdə tutur. Belə nəticələr baş verdiyi andan cinayət başa çatmış hesab olunur. Qrupun bütövlüklə və ya qismən məhvinə yönəlmiş həyat şəraiti yaratma, qrup daxilində doğumların qarşısını alma, bir qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa qrupa keçirmə cinayətləri belə hərəkətlər törədildiyi andan başa çatmış sayılır. Bu cinayətin başa çatması üçün hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun bütövlükdə və ya qismən məhv edilməsi məqsədinə nail olunub- olunmamasınm heç bir əhəmiyyəti yoxdur. 17.Soyqırım cinayəti subyektiv cəhətdən birbaşa qəsdlə xarakterizə olunur. Təqsirkar hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun bütövlükdə və ya qismən məhv edilməsinə yönələn əməllərinin ictimai-təhlükəli olduğunu qabaqcadan dərk edir və onların törədilməsini arzu edir. Bu cinayətin subyektiv cəhətinin zəruri elementi cinayətin törədilməsinin məqsədidir. Təqsirkarın məqsədi hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu bütövlükdə və ya qismən məhv etməkdən ibarətdir.
vəzifəli olmayan) ola bilər. Maddə 104: Soyqırımın törədilməsinə təhrik etmə. Bu Məcəllənin 103-cü maddəsi ilə nəzərdə tutulmuş hər hansı bir əməlin törədilməsinə bilavasitə və açıq 49
təhrik etmə - beş ildən on ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır. 1.CM-in 104-cü maddəsində nəzərdə tutulan cinayətin ictimai təhlükəliliyi bu cinayətin subyekti tərəfindən hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədi ilə CM-in 103-cü maddəsində sadalanan hər hansı bir əməlin edilməsinə başqa saxsı və ya şəxsləri sövq etməklə xarakterizə olunur. Başqa şəxsi (şəxsbri) soyqırım cinayətini törətməyə sövq etmə öz məqsədini başqalarınm əli ilə həyata keçirmək niyyətinin təzahürüdür. 2.Soyqırımın anlayışı haqqında CM-in 103-cü mad-dəsinin şərhinə bax. 3.Bu cinayətin obyekti CM-in 103-cü maddəsində nəzərdə tutulan soyqırım cinayətinin obyekti ilə üst-üstə düşür. 4.CM-in 104-cü maddəsində nəzərdə tutulan cinayət obyektiv cəhətdən CM-in 103-cü maddəsində sadalanan hər hansı bir əməlin törədilməsinə bilavasitə və açıq təhrik etmədə ifadə olunur. Cinayətin təhrikçisi başqa şəxsi (şəxsləri) hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədi ilə qrup üzvlərini öldürməyə, onların sağlamlığına ağır zərər vurmağa və ya əqli qabiliyyətlərinə ciddi zərər vurmağa, qrupun fiziki məhvinə yönəlmiş yaşayış şəraiti yaratmağa, qrup daxilində doğumların qarşısını almağa, bir qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa qrupa keçirməyə sövq etməlidir. Soyqırım cinayətini törətməyə təhrik etmə dedikdə, başqa şəxsi (şəxsləri) ələ alma, sövdələşmə, hədə-qorxu gəlmə, tapşırıq verməklə, inandırmaqla, aldatmaqla, düşmənçilik və nifrət hisslərini gücləndirməklə və s. üsullarla həyata keçirilə bilər. Cinayətin törədilməsində təqsirkarın seçdiyi üsulun əməlin tövsifinə heç bir təsiri yoxdur, lakin məhkəmə tərəfindən işin bütün halları əsas götürülməklə cəza təyini zamanı nəzərə alına bilər. Bu cinayət soyqırım cinayətinin törədilməsinə bilavasitə və açıq təhrik etməni nəzərdə tutur. Soyqırım cinayətinin törədilməsinə bilavasitə təhrik etmə dedikdə, başqa şəxsi (şəxsləri) CM-in 103-cü maddəsində nəzərdə tutulan hər hansı bir əməlin törədilməsinə heç bir əlavə vasitələrdən istifadə etmədən, birbaşa sövq etmə başa düşülür. Bilavasitə təhrik etmə soyqırım cinayətinin obyektiv cəhətini təşkil edən hər hansı bir əməlin törədilməsi üçün təqsirkarın başqa şəxsə (şəxslərə) birbaşa və dərhal həyata keçirilən tapşırıqlar verməsində ifadə oluna bilər. CM-in 104-cü maddəsi üzrə məsuliyyətin yaranması üçün təhrikçilik hərəkətləri həm də açıq xarakter daşımalıdır. Soyqırım cinayətinin törədilməsinə açıq təhrik etmə başqa şəxslərin iştirakı ilə onlara birbaşa edilən müraciətdə (kütləvi toplantılarda və s.), habelə onların ünvanına göndərilən yazılı vərəqələrdə və s. ifadə oluna bilər. Təhrik etmənin açıq xarakterdə olması başqaları tərəfindən həmin hərəkətlərin qəbul edilməsini nəzərdə tutur.
50
etdiyi andan başa çatmış sayılır. Təhrik olunan şəxsin (şəxslərin) soyqırım cinayətini törədilə-törətməməsinin əməlin tövsifinə heç bir təsiri yoxdur. Məsuliyyətin yaranması üçün təhrik olunan şəxsin soyqırım cinayətini törətmək qətiyyətini qismən həyata keçirməsi (məsələn, hazırlıq hərəkətləri etməsi) kifayətdir. Əgər təhrik edən şəxs öz iradəsindən asılı olmayaraq başqasını soyqırım cinayətini törətməyə sövq etməyə nail ola bilməmişdirsə, onun əməli baş tutmayan təhrikçilik kimi soyqırım cinayətinə (CM-in 103-cü maddəsi) hazırlıq kimi tövsif ediləcəkdir.
(şəxsləri) soyqırım cinayətini törətməyə təhrik etdiyini qabaqcadan dərk edir və bunu arzu edir.
hər hansı anlaqlı fiziki şəxs ola bilər. 51
SOYQIRIM - insanlıq əleyhinə cinayətlərin ən təhlükəlisidir..................................3 Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında Konvensiya.....................................................................8 Genosid cinayətinin qarşısının alınması və onun cəzalandırılması haqqında Konvensiyaya qoşulmaq barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu..........................................................14 "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı....................................................15 Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə sükut dəqiqəsi elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı....................................................................21 Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsindən Çıxarış.................................22 Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Statutundan Çıxarış........................................23 Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirən Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri Heydər Əliyevin BMT Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə yazılı müraciəti...........................................24 Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirən Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri Heydər Əliyevin BMT Təhlükəsizlik Şurasının sədrinə və BMT-nin Baş katibinə məktubu............................................25 Xocalı soyqırımı qurbanlarının ailələrinə................................................................27 Xocalı soyqırımının ildönümü ilə əlaqədar Azərbaycan xalqına müraciət..................................................................................29 Xocalı soyqırımının ildönümü ilə əlaqədar Azərbaycan Xalqına Müraciət.................................................................................32 Milli Məclisin dünya parlamentlərinə və beynəlxalq təşkilatlara müraciəti........................................................................35 Xocalı Soyqırımının 10-cu ildönümünün anılması ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Bəyanatının təsdiq edilməsi haqqındaAzərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Qərarı............................................................................................37 Xocalı soyqırımının 15 illiyi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı...................................................42 Xocalı soyqırımının 15 illiyi ilə əlaqədar Azorbaycan Respublikası Milli Məclisinin bəyanatı...............................................50 Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatı...................................56 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnsan Hüquqları İnstitutunun Ekspert Komissiyasının Qətnaməsi.....................................................58 Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə 52
Müvəkkilinin (Ombudsmanın) Xocalı soyqırımının 16-cı ildönümü ilə əlaqədar bəyanatı...............................................................................63 Xocalı qaçqınlarının BMT-yə, AŞ-a, ATƏT-ə müraciəti........................................68 Xocalı soyqırımının 17-ci ildönümü ilə əlaqədar Xocalı məcburi köçkünlərinin BMT-yə AŞ-a, ATƏT-ə müraciəti.....................................73 Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin Kommentariyasından Çıxarış..................................................................................77
53
AZE Konsaltinq Qrup AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI AZ 1073 Bakı ş., Mətbuat pr., 18/7, məhəllə 539 Aze@aze-consultinggroup.az www.aze-consultinggroup.az
Çapa imzalanıb: 16.02.2010 Formatı: 60x84 1/16. Ofset çapı. Həcmi: 5.5 Sifariş № 19. Tiraj: 2000 Pulsuz paylanılır.
Yüklə 434,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|