Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları

3. Malların tranzitinə gömrük nəzarəti
Malların gömrük altında daşınması zamanı görülən tədbirlər mal və nəqliyyat vasitələrinin qorunmasına zəmanət verilməklə, onların kəmiyyət və keyfiyyətinin dəyişməz qalmasını təmin etməlidir.
Malların tranzit daşınması zamanı daimi gömrük nəzarətində olur və Gömrük Məcəlləsinin 188-ci maddəsinin müddəalarına uyğun olaraq bu nəzarət həyata keçirilir.

• 
  Mallar Azərbaycan Respublikasına gətirildiyi zaman onların Azərbaycan gömrük sərhədini keçdiyi andan;
  
• 
  Mallar Azərbaycan Respublikasından aparıldığı zaman gömrük orqanı tərəfindən gömrük bəyannaməsinin qəbul edildiyi andan başlayır.
  

Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsinə təsir edə biləcək mühüm fakturala kimi aşağıdakıları qeyd etmək olar:

• 
  tranzitin tipi (beynəlxalq milli)
  
• 
  nəqliyyat vasitəsinin növü (daşınma növü, dəmir yolu, avtomobil, su yolu və s.)
  
• 
  Malın növü; - Daşıyıcının statusu; -tranzit qaydalarının pozulması riski.
  

Sənədli gömrük nəzarəti başlıca olaraq malların tranzit rejimi altında yerləşdirilməsi və rejimin bitməsinin rəsmiləşdirilməsi prosesində aparılır. Məcəlləyə görə təyinat gömrük orqanına verilməli olan sənədlər aid olduqları mallarla birlikdə təyinat gömrük orqanına çatdırılır. Mallar barəsində məlumatlara və faktiki göstəricilərə nəzarət, bir dayda olaraq, mallara gömrük baxışı və inventarizasiya aparılması yolu ilə həyata keçirilir (GM maddə 192)
Tranzit rejimi altında malların eyniləşdirilməsi plomb, möhür qoyulması və eyniləşdirmə işarələrinin qoyulması yolları ilə reallaşdırılır. Eyni zamanda yükləri daşıyan tranzit nəqliyyat vasitələri eyniləşdirilir. Belə ki, BYD konvensiyasına əsasən tranzit daşınmalarını həyata keçirən avtomobillər TİR lövhəsi ilə təchiz olunur.
Beləliklə tranzit daşınma malların təyinat gömrük arasına çatdırılması və müəyyən əməliyyatların aparılması ilə başa çatmış hesab edilir. Təyinat gömrükxanasına çatmış mallar və nəqliyyat üzərində əməliyat bitən andan etibarən, onlar Azərbaycan ərazisini tərk etməlidir. Əks halda sərbəst dövriyyə buraxılışı və idal rejimi kimi ödəyiciləri ödəməlidir.