4.3 rasm. Izajarayonlar a) izoxorik jarayon b) izotermik jarayon d) izobarik jarayon
I zoxorik jarayon. Silindrda qo'zg'almas porshen ostiga ideal gaz qamalgan deylik. Silindrni qizdiramiz va gazgabiror Qv issiqlik miqdori beramiz. Hajm o'zgarmas bo'lganda qizdirish jarayoni izoxorik jarayon deyiladi. Porshen qo'zg'almas qilib mahkamlab qo'yilgani uchun gaz tashqi kuchlar ustida ish bajara olmaydi. Shuning uchun birinchi qonunga ko'ra, gazga berilgan hamma energiya (issiqlik shaklida) ichki energiyaga aylanadi va gazning temperaturasi ko'tariladi: Qv= ∆U(V indeks issiqlik miqdori o'zgarmas hajmda turgan gazga berilganini bildiradi).
Shunday qilib, izoxorik jarayonda sistemaga berilgan issiqlikmiqdorining hammasi sistema ichki energiyasining ortishiga ketadi.
Izobarik jarayon.Bosim o'zgarmas bo'lganda gazning bir holatdan boshqa holatga o'tish jarayoni izobarik jarayon deyiladi. Izobarik jarayonni amalga oshirish uchun porshenlisilindrga gaz qamaymiz. Porshen silindr ichida erkin harakatlana oladi.
Gaz qizdirilganda unga issiqlik ko'rinishida Qpenergiya uzatiladi. Termodinamikaning birinchi qonuniga ko'ra, buenergiya qisman sistemaning ichki energiyasiga o'tadi, qisman esa porshenni ∆h balandlikka ko'tarishga sarflanadi:
S hunday qilib, izobarik jarayonda gazga beriladigan issiqlik miqdorining bir qismi gaz ichki energiyasining ortishiga, bir qismi gazning ish bajarishiga ketadi.
Izobarik jarayonda gaz bajaradigan ishni topamiz. Gazning bosimi o'zgar-mas bo'lgani tufayli, porshenga bosim kuchi ham o'zgarmas bo'ladi:
F = pS. Binobarin, Ap= p • S∆h. Formuladagi S∆h ko'paytma gaz hajmining o'zgarishiga teng. Shuning uchun
Jarayongrafigidabuishizobaravaizoxoraningboshlang'ichvaoxirginuqtalaridanhosilbo'lganto'g'rito'rtburchakningyuzibilantasvirlanadi.
