Biokimyo va molekulyar biologiya

9.4. Lipidlarning asosiy sinflari va ularning tavsifi 
 
 
 
9. 4. 1. Neytral yog‗lar 
Neytral yog‗larning umumiy formulasi: 
CH
2
—O—CO—R
1
| 
CH—O—CO—R
2
| 
CH
2
—O—CO—R
3
R
1
, R
2
, R
3 
– radikallar, ya‘ni yog‗ kislota qoldiqlaridir. 
Glitserin molekulasidagi gidroksillarning uchalasi ham, shuningdek, ikkitasi 
ham va hattoki bittasi ham eterifikatsiyalanishi mumkin. Tabiatda mono- va 
diglitseridlar ham ko‗p uchrashi va lipidlar almashinuvida muhim ahamiyatga ega 
bo‗lishiga qaramay, triatsilglitserinlar neytral yog‗larning eng keng tarqalgan 
shakli hisoblanadi. Triglitseridlar karbonsuvlar, oqsillarga qaraganda zaxira modda 
sifatida alohida ustunliklarga ega. 
Ular suvda erimaydi, hujayra shirasida suv bilan aralashib ketmaydi va 
sitoplazmaning fizik-kimyoviy xossalari o‗zgarmaydi, sovunlanishgacha suv 
muhitida hech qanday reaksiyalarga kirishmaydi. 
Yog‗ kislotalari.
Yog‗lilar tarkibida, odatda, juft sonli karbon atomiga ega 
bo‗lgan kislotalar uchraydi va ko‗pincha ular tarmoqlanmagan zanjirga ega 
bo‗ladi. Ular 
to‗yingan, monoto‗yinmagan va polito‗yinmagan
kislotalarga 
bo‗linadi va karboksil guruhlari 1- raqami bilan belgilanadi. 
To‗yingan yog‗ kislotalari quyidagilar
: 
1) Moy kislota СН
3
―(СН
2
)
2
―СООН 

---

173 
2) Kapron kislota СН
3
―(СН
2
)
4
―СООН 
3) Kapril kislota СН
3
―(СН
2
)
6
―СООН 
4) Kaprin kislota СН
3
―(СН
2
)
8
―СООН 
5) Laurin kislota СН
3
―(СН
2
)
10
―СООН
6) Miristin kislota СН
3
―(СН
2
)
12
―СООН 
7) Palmitin kislota СН
3
―(СН
2
)
14
―СООН 
8) Stearin kislota СН
3
―(СН
2
)
16
―СООН 
9) Araxin kislota СН
3
―(СН
2
)
18
―СООН 
10) Begen kislota СН
3
―(СН
2
)
20
―СООН 
11) Lignoserin kislota СН
3
―(СН
2
)
22
―СООН