Biolog 10 indd


-§. MODDALAR ALMASHINUVI – HUJAYRA HAYOTIY



Yüklə 3,63 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə30/197
tarix06.09.2023
ölçüsü3,63 Mb.
#141664
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   197
Biologiya. 10-sinf (2017, J.Tolipova, M.Umaraliyev)

8-§. MODDALAR ALMASHINUVI – HUJAYRA HAYOTIY 
FAOLIYATINING ASOSI
Moddalar almashinuvi 
organizm va tashqi muhit o‘rtasida to‘xtovsiz 
sodir bo‘ladigan, tirik organizmlarning o‘sishi, hayot faoliyati, ko‘payishini 
ta’minlaydigan kimyoviy o‘zgarishlar majmuyidir. Tirik organizmlar o‘z 
hujayralari uchun zarur organik birikmalarni sintezlash, kimyoviy tarkibining 
doimiyligini saqlash uchun tashqi muhitdan zarur moddalarni oziq sifatida 
o‘zlashtiradilar. Bu moddalar hujayraga xos bo‘lgan biologik moddalarni 
sintezlash va hujayrani energiya bilan ta’minlash uchun sarfl anadi. 
Moddalar almashinuvining hujayradagi muhim funksiyalaridan biri 
hujayrani qurilish materiali bilan ta’minlashdir.
 
Moddalar almashinuvi 
jarayonida tirik organizm hujayralari hayot faoliyatining doimiyligi, ya’ni 
gomeostazni saqlash uchun hujayra strukturalari bo‘lgan membranalar va 
organoidlar tarkibiga kiradigan oqsillar, lipidlar, uglevodlarni sintezlaydi. 
Hujayraning tuzilishi hamda tarkibining yangilanib turishini ta’minlaydigan 
biosintetik reaksiyalar yig‘indisi 
plastik almashinuv
(assimilatsiya, anabolizm) 
deb ataladi. 
Moddalar almashinuvining hujayradagi yana bir muhim funksiyasi 
hujayrani energiya bilan ta’minlashdir.
 
Organizm hayot faoliyatining har 
qanday ko‘rinishi, ya’ni harakatlanish, ta’sirlanish, oziqlanish, to‘qima va 
organlar faoliyati, tana haroratining doimiyligini saqlash energiya sarfl ashni 
talab etadi. Hujayrani energiya bilan ta’minlash uchun organik moddalarning 
parchalanishi va kimyoviy reaksiyalar natijasida ajralib chiqadigan energiyadan 
foydalaniladi. Hujayrani energiya bilan ta’minlab beradigan reaksiyalar 
yig‘indisi 
energetik almashinuv
(dissimilatsiya, katabolizm) deb ataladi. 
Hujayra hayot faoliyatining doimiyligini saqlashni ta’minlovchi plastik 
va energetik almashinuv reaksiyalari yig‘indisi 

Yüklə 3,63 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   197




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin