35
Teodor Shvann va Mattias Shleyden hujayra haqida to‘plangan ma’-
lumotlarga asoslanib hujayra nazariyasini yaratdilar (1838–1839-yillar).
O‘simlik va hayvon organizmlari uchun umumiy
hisoblangan hujayraviy
tuzilish tamoyillarini ko‘rsatib berdilar.
Hujayra nazariyasining bundan keyingi rivojlanishi ko‘pgina kashfi yotlarga
bog‘liq. Rudolf Virxov hujayrasiz hayot yo‘qligi, hujayra faqat avval mavjud
hujayralarning bo‘linishidan paydo bo‘lishi, hujayra hayotning hamma
xossalariga ega bo‘lgan eng kichik morfologik element
ekanligi va hujayraning
asosiy struktura elementi protoplazmasi bilan yadrosi ekanligini isbot qilib
berdi. Karl Ber barcha ko‘p hujayrali organizmlarning rivojlanishi bitta tuxum
hujayradan boshlanishini isbotladi. Hozirgi vaqtda
hujayra nazariyasining
asosiy qoidalari quyidagilardan iborat:
1. Hujayra tiriklikning tuzilish, funksional va rivojlanish birligidir.
20-rasm.
1 – hayvon
hujayrasi; 2 – o‘simlik hujayrasi; 3 – bakteriya hujayrasi.
36
2. Har bir yangi hujayra dastlabki hujayraning bo‘linishi natijasida hosil
bo‘ladi.
3. Bir va ko‘p hujayrali organizmlarning hujayralari tuzilishi va fi ziologik
jarayonlari jihatidan o‘xshash.
4. Ko‘p hujayrali organizmlarda har xil ixtisoslashgan hujayralar birgalikda
to‘qimalarni hosil etadi.
5. Hujayraviy tuzilish irsiy axborotning saqlanishi va nasllarga berilishini
ta’minlaydi.
Dostları ilə paylaş: