Biologiya 5 new indd
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
z a m b u r u g ‘ i
- ovalsimon, bir hujayrali b o ‘ lib, ulardan non yopishda foydalaniladi. Taxtakach- lab, zichlangan ko ‘ rinishda yoki quritilib, havosi s o ‘ rib olingan paketchalarda xamirturush k o ‘ rinishida savdoga chiqariladi. Xa mirturush shakarli iliq suvga solinsa, achitqi za m bu ru g ‘ lari kur- taklanib k o ‘ payadi. Xamir tayyorlash jarayonida achitqi q o ‘shilsa, m a’ lum vaqtdan keyin xamir k o ‘tarilib, oshadi. Oshma xamir- dan tayyorlangan un mahsulotlari yumshoq va g ‘ovak b o ‘ lad i (22-rasm). 2) m o g ‘ or z a m b u r u g ‘ i - agar non bir necha kun selofan paket ichida qolib ketsa, m o g ‘or bosadi. Atrofimizdagi havoda m o g ‘or zam burug‘ ining sporalari doimiy uchib yuradi. Non ochiq holda turganda uning yuzasiga sporalar o ‘tiradi, selofan paket- cha ichiga joylaganimizda m o g ‘or zam burug‘ i uchun qulay sha- roit tu g ‘ iladi. Sporadan m o g ‘or zam burug‘ ining tanasi rivojlanadi. Sporalar yetilgach, sporangiy yashil yoki qoramtir rangga kiradi (23-rasm). Sporangiy yorilib, ichidagi minglab sporalarni atrofga sochadi. M o g ‘or z a m bu ru g ‘ i nonning sifatini buzadi, undan ajral- gan toksinlar odamning zaharlanishiga olib kelishi mumkin. Lekin ayrim m o g ‘or za m bu ru g ‘ i turlaridan bakteriyalarga qarshi dori - antibiotik olish mumkin. 31 2 3 -ra sm . Nondagi mog‘or zamburug‘ i. 3) q a lp o q c h a li z a m b u r u g 'la r ko‘ proq ozuqa sifatida foydalani ladi. Iste’mol qilsa b o ‘ ladigan zam burug‘ larga q o ‘zidumba (sham- pinion), oq q o ‘ziqorin va boshqalar kiradi (24-rasm). Ularni taom tayyorlashdan oldin 5 - 7 daqiqa qaynatib, suvini to ‘ kib yuborish kerak. Chunki zam burug‘ lar qaynatilganda tarkibidagi zaharli mod- dalar suvga chiqib ketadi. Zaharli turlariga qizil muxomor, sariq soxta q o ‘ziqorinlar kiradi. Ularni iste’ mol qilgan odam zaharlanishi mumkin (25-rasm). 2 4 -ra s m . Iste’mol qilinadigan zamburug‘lar: a - qo‘zidumba (shampinion); b - oq qo‘ziqorin. 32 |