Biologiya 5 new indd

edurtm_uz
• kokk
• batsilla
t j j r f
spirilla
• epidemiya
e
fitonsid
1. Bakteriyalar nima maqsadda o‘ rga- 
# £ niladi?
• f . 2. Tashqi tuzilishiga ko‘ ra qanday bak- 
teriyalarni bilasiz?
3. Bakteriyalar qanday foyda keltiradi?
4. Bakteriyalar ta’sirida qanday kasal- 
liklar kelib chiqadi?
5. Kasallikning yoppasiga tarqalishi 
nima deb ataladi?
6. Fitonsid qanday modda?
1. 
Fransuz olimi Lui Paster quyida- 
gicha tajriba o'tkazdi. Ikkita kolbada 
go‘sht qaynatib, birinchi idish og‘zini ochiq 
qoldirdi. Ikkinchi idishga «S» shaklidagi nay-
2 1 -ra sm . Lui Paster 
tajribasi.
29

---

cha uladi. Uch kundan so‘ ng birinchi idishdagi qaynatmaning aynib 
qolganligi, ikkinchi idishdagi qaynatmaning buzilmaganligini aniqladi. 
21-rasmdagi tajriba asosida quyidagi savollarga javob toping.
1. Nima uchun ikkinchi idishdagi qaynatma aynimagan?
2. Qaynatmaning sifati buzilishiga nima sabab bo‘ladi?
3. Siz o‘tkazilgan tajribadan qanday xulosaga keldingiz?
2. Jadvalni daftaringizga chizib oling va to ‘ldiring.
edurtm_uz
B a kte riya la rn in g foydasi
B a kte riya la rn in g zarari
1
1-am aliy m a s h g 'u lo t. Sutdan qatiq tayyorlash.
^ 
Kerakli jihozlar. sut, qatiq, qalin sochiq, muzlatkich.
Ishni bajarish ta rtib i.
1. Qo‘l kuymaydigan haroratda isitilgan sutni idishga solib, bir 
oshqoshiq qatiq qo‘shing.
2. Idishni sochiq bilan o‘rab qo‘ying.
3. Qatiq ivigach, muzlatkichga qo‘ying.
4. Tayyor bo‘lgan qatiqni piyolaga solib ichib ko‘ring.
5. Quyidagi savollarga javob bering.
- qatiq tayyorlash jarayonida qanday bakteriyalardan foydalandin- 
giz?
- nima uchun qatiq iliq sutga solindi?
- qatiqning qanday foydali xususiyatlarini bilasiz?
7 - § . Z a m b u r u g ‘ la r d u n y o s i
Z a m b u r u g ‘ la rn in g tu z ilis h i. 
Zam burug‘ larni mikologiya fani 
o ‘rganadi. Zam burug‘ lar ilgari o ‘simliklar dunyosiga kiritilar edi. 
Olimlar zam burug‘ turlarini chuqur o ‘ rganish natijasida ularni alo- 
hida olam sifatida ajratishgan. Zam burug‘ lar bakteriyalardan farq 
qilib, eukariot organizm hisoblanadi. Zam burug‘ lar o ‘simliklar kabi 
erkin harakatlana olmaydi, hayvonlarga o ‘xshab geterotrof oziq-
30

---

a 
b 
c
2 2 -ra s m . Achitqi zamburug‘ ining mikroskopda ko‘ rinishi (a), 
xamirturush (b) va oshgan xamir (c).
lanadi. Zam burug‘ lar yashashi uchun ozuqa, harorat va namlik 
yetarli b o ‘ lishi kerak, y o rug ‘ lik b o ‘ lishi shart emas.
Z a m b u r u g ‘ t u r la r i: 1) a c h itq i