Biologiya 5 new indd
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Z a m b u r u g ‘ \ ar
- Talim Markazi
|
B a k t e r i y a l a r
dunyosi - asosan, geterotrof oziqlanuvchi prokariot organizmlardan iborat. Bakteriyalarni faqat mikroskop yordamida o ‘rganish mumkin. Ular doimiy ravishda atrofimizda mavjud, lekin juda kichik b o ‘ lganligi sababli ko‘zimizga ko‘ rinmaydi. Bakteriya- larga sil tayoqchasi, achituvchi va chirituvchi bakteriyalar kiradi. Z a m b u r u g ‘ \ ar dunyosi - erkin harakat qila olmaydigan eukari ot organizmlar, geterotrof usulda oziqlanadi. Ingichka ipchalar - gifalar yordamida tuproqqa birikadi. Zam burug‘ larda sporasi max- sus boshoqchasida yoki qalpoqchasida yetiladi. Ular mikroskopda ko‘ rinadigan achitqi zam burug‘ idan tortib, yirik q o ‘ziqorinlargacha bo‘ lgan organizmlarni o ‘z ichiga oladi. 0 ‘sim\ik dunyosi - f l o r a deyiladi. O‘ simliklar erkin harakatlana olm aydigan eukariot organizm lar. Atrofim izdagi yashil o ‘ simliklar edurtm_uz 23 О e d U r t m _ U Z Ta'lim Markazi a vto tro f usulda oziqlanadi. K o‘ pchilik vakillari yashil xlorofill pig- menti hisobiga fotosintez qiladi. Fotosintez - o ‘sim liklarn ing oziqlanish turi b o ‘ lib, bunda o ‘simlik karbonat angidrid gazini yutib, atm osferaga kislorod gazini ajratadi. Fotosintez natijasida organik m oddalar ham hosil b o ‘ ladi. Hayvonot dunyosi - f a u n a deyiladi. Ular erkin harakatlana ola- digan eukariot organizmlar b o ‘ lib, oziqlanishi geterotrof usulda c d 17-rasm . Tirik organizmlar: a - bakteriyalar dunyosi; b - zamburug‘ lar dunyosi; c - o‘simliklar dunyosi; d - hayvonot dunyosi. 24 amalga oshadi. Ko‘ p hujayrali hayvonlar nerv sistemasi va sezgi organlari (ko‘ rish, eshitish, ta ’ m bilish)ning mavjudligi bilan boshqa tirik organizmlardan farq qiladi. Hayvonlar nerv sistemasi va sezgi organlari yordamida tashqi muhitdan kelayotgan m a’lumotni qabul qiladi va unga javob qaytaradi. Organik olamda yana shunday mavjudotlar borki, ular mustaqil yashay olmaydi. Bunday hayot shakllari viruslar deyiladi. V iru s la r. Viruslar hayotning hujayrasiz shakli b o ‘lib, jonsiz va jonli tabiat o ‘ rtasida oraliq o ‘ rinni egallaydi. Chunki viruslar faqat hujayra ichiga kirgandagina tirik organizmlarga o ‘xshash belgilarni namoyon qiladi, ya’ ni ko ‘payadi. Hujayradan tashqarida tiriklik- ka xos belgilarni namoyon qilmaydi. Viruslar hujayra ichiga kirib, uning ozuqa moddasi hisobiga ko‘ payadi va hujayrani nobud qi ladi. Viruslar hamma hujayraga ham ta ’sir qilavermaydi. Masalan, gepatit A va B virusi jigar hujayralarida, gripp va koronavirus nafas y o ‘llarining shilliq qavatida, gerpes virusi lab epiteliysida parazitlik qiladi. Bakteriyalarda bakteriofag, o ‘simliklarda tamaki mozaikasi virusi, hayvonlarda quturish virusi parazitlik qiladi. Yüklə 0,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|