Biotexnologiya asoslaridan Dasturlar o’quv-uslubiy majmua Biotexnologiya asoslaridan Dasturlar

Biotexnologiya sanoatida qo‘llaniladigan jarayonlar va qurilmalar.
Biotexnologik ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan jarayonlarning eng so‘nggisi-
mahsulotni ajratish. Agar mahsulot biron bir organizm to‘qima yoki hujayrasiga yig‘ilgan
bo‘lsa, uni ajratish ancha murakkkab. Buning uchun to‘qima yoki hujayra kultural 
suyuqlikdan ajratib olinadi, parchalanadi (dezintegratsiya) va ajratilishi zarur bo‘lgan
mahsulot buzilgan to‘qima komponentlaridan tozalanadi.
«Suyuqlik - suyuqlik» sistemalarida eritma yoki qattiq jismlar tarkibidan bir yoki bir
necha komponentlarni maxsus suyuqlik (erituvchi) yordamida ajratib olish jarayoni 

---

Biotexnologiya asoslaridan Dasturlar

o’quv-uslubiy majmua 

209 

ekstraksiyalash deb nomlanadi. SHuni alohida ta’kidlash kerakki, erituvchi aralashmada 
erimaydi, lekin ekstraksiyalanayotgan komponentni eritadi. Ma’lumki, ekstraksiya jarayoni
2 xil bo‘ladi: 1) suyuqliklarni ekstraksiyalash; 2) qattiq materiallarni ekstraksiyalash.
Suyuq

aralashmani ekstrakt va rafinatga ajratish uchun tindirish, sentrifugalash yoki boshqa

mexanik jarayonlar qo‘llaniladi. 


Rekombinat DNK texnologiyasi
.

Tirik organizmda oldindan mavjud qolip asosida yangi DNK molekulasining yaratilishi

nuklein kislotalarining sintezlanish yo‘lidir. Mavjud DNK molekulasidan nusxa olish 
replikatsiya deb ataladi.
Replikatsiya jarayoni DNK-polimeraza I, II, III, DNK-ligaza va revertaza fermentlari 
yordamida amalga oshadi. rep-oqsil yordamida DNK qo‘sh zanjiri ajraladi va DNKga
bog‘lanadigan oqsil molekulalari yordamida DNK ning ajralgan zanjirlari turg‘un holatda 
saqlanib turiladi. DNK-polimeraza III fermenti DNK ning 3' uchidan 5' uchigacha DNK
ning bitta zanjirini to‘la sintez qilish qobiliyatiga ega. DNK sintezi faqat DNK ning 3' uchidan 
5' uchiga qarab borishi tufayli DNK ning ikkinchi zanjiri praymaza, DNK-polimeraza I va
DNK-ligaza fermentlari yordamida amalga oshadi.