Bitiruv malakaviy ishining

1	2	3
4
1980	160,9	1997	76,8
1983	128,9	1998	73,3
1985	140,8	1999	88,7
1987	142,0	2000	78,6
1989	142,2	2001	86,9
1991	98,6	2002	76,8
1993	110,5	2003	85,5
1995	83,6	2004	92,5
1996	94,8	2005	96.6

Bizning fikrimizcha bunday holatning asosiy sababi, cho‘mich hajmi katta bo‘lgan ekskavatorlarni qo‘llanishiga qaramay ekskavator birligiga to‘g‘ri keladigan unumdorlikning avvalgi darajasida qolganligidir. Chunki “Qalmaqir” karyeri sharoitida ekskavator unumdorligiga qator omillar ta’sir etadi, ulardan asosiylari:

• 
  foydali qazilma pog‘onalarida rudani navlar bo‘yicha saralab qazib olib, transport vositalariga yuklash;
  
• 
  foydali qazilmani karyer chuqur gorizontlarida joylashganligi tufayli qazib olingan rudani yuqori gorizontda (kapital transheyada) joylashgan qayta yuklash punktigacha tashib chiqish;
  
• 
  avtomobil va temir yo‘l transporti sostavlarining turli sabablarga ko‘ra o‘z vaqtida yuklash punktlariga (ekskavator kavjoylariga) yetkazib berilmasligi.
  

Karyerdagi qazib-yuklash ishlarining samaradorligini oshirish va yuqorida keltirilgan kamchiliklarni bartaraf qilish ko‘p jixatdan karyerda siklli potok va potok texnologiyalarini qo‘llashni taqazo etadi.
Xozirgi vaqtda “Qalmoqir” karyerida qazib olingan qoplama jins va rudalarni qabul qilish punktlariga yetkazib berishda temir yo‘l va avtomobil transporti qo‘llanadi. Qoplama jins va rudalarni tashish elektrlashtirilgan temir yo‘l transporti yordamida amalga oshiriladi. Ilashish og‘irligi (ssepnoy ves) 360 t bo‘lgan PE-2m rusumli elektrovozlarning har biriga yuk ko‘tarish qobiliyati 105 t VS-105 rusumli dumkarlardan 12 tasi tirkalgan lokomotiv sostavlar qoplama jinslarni otvallarga, rudalarni esa boyitish fabrikasiga tashib beradi. Lokamativ sostavlar karyerda ochiq siklda, ya’ni muayyan ekskavatorga bog‘lanmagan xolda ishlaydi. Har bir ishchi gorizontga alohida temir yo‘l joylashtirilgan bo‘lib, u gorizontdan faqat bitta chiqish yo‘liga ega. Karyer temir yo‘l transportining umumiy uzunligi 60 km ga yaqin bo‘lib, undan 45 km karyer ichida, 15 km esa otvallarda joylashgan. Temir yo‘l bilan yuk tashishning o‘rtacha uzunligi: ruda bo‘yicha – 12,7 km, qoplama jins bo‘yicha – 7,2 km.
Qoplama jinslar ikki gurux atvalga joylashtiriladi: Nakpay va Olmaliq atval guruhlariga. Nakpay atvali karyerdan 8 km, Olmaliq atvali esa, 6-10 km masofada joylashgan. Karyer bilan boyitish fabrikasi o‘rtasidagi masofa esa 8,6 km ni tashkil qiladi.
Yuqori gorizotlardan (+782 m va undan baland) qazib olingan qoplama jinslar qayta yuklash uzellariga avtomobil transporti yordamida tashiladi. Karyerda har bir smenada 8-10 ta yuk ko‘tarish qobiliyati 130 t “BelAZ” 75313 rusumli avtomobillar ishlaydi. Avtomobil atvaligacha bo‘lgan o‘rtacha tashish masofasi 1,6 km, qayta yuklash uzeligacha bo‘lgan o‘rtacha tashish masofasi esa, 3,3 km ni tashkil qiladi.
2007-2012 yillarda karyerning o‘rtacha yillik yuk aylanmasi 30-35 mln.m³ ni tashkil qilgan, undan 20-26 mln.m³ rudaga, 10-12 mln.m³ qoplama jinslarga to‘g‘ri keladi.
Nakpay otvallar guruhi karyer shimoliy-sharqiy bortidan 8 km masofada joylashgan bo‘lib, to‘rtta atval tupikidan tashkil topgan. Uchta atval tupiki +740 m balandlik belgisiga, to‘rtinchisi esa undan 30 m balandga - +770 m balandlik belgisiga joylashgan. Nakpay atvallarining yillik yuk qabul qilish imkoniyati 3400-3500 ming m³ ga teng bo‘lib, unda har bir temir yo‘l tupigida bitta EKG-8I, jami 4 ta ekskavator ishlaydi.
Olmaliq otvallar guruhi karyer g‘arbiy bortidan 10 km masofada joylashgan. Bu guruhda ham 4 ta temir yo‘l tupigi faoliyat ko‘rsatadi. Har bir tupikda bittadan, jami 4 ta EKG-8I ekskavatori ishlaydi. Uchta otval tupigi +655, to‘rinchisi esa +710 m balandlik belgisiga joylashgan.