Biznesda buxgalteriya fanidan tayyoralagan

8. 
Yagonalashgan javobgarlik. Har bir nazorat faqatgina bitta 
javobgarlik markazi uchun biriktirilishi lozim. Ma’suliyatsizlikdan kechish 
maqsadida aloxida bir funktsiyani ikkita yoki bir nechta javobgarlik markazlariga 
biriktirib qo’ymaslik kerak. Ammo bir nechta nazorat qilish funktsiyalarini bitta 
javobgarlik markaziga biriktirib qo’shimcha ruxsat etiladi. 
Misol 
Bosh buxgalterning alohida nazorat funktsiyasi bo’lib amalga oshirilgan 
xo’jalik muomalalari O’zbekiston Respublika qonunchiligi talablariga mos kelishini 
nazorat qilish hisoblanadi. Bosh buxgalter qonunchilik xolatlari buzilishi 
to’g’risidagi ma’lumotlarni raxbariyatga yetkazmaganligi uchun javogarlikka 
tortilishi lozim. Ichki auditorning nazorat funktsiyasi esa bunday hollarda, buxgalter 
tomonidan o’z nazorat funktsiyalarining sifatli bajarilishi ustidan tekshirishlarni 
amalga oshirib borish hisoblanadi. Auditor aks ettirilgan xo’jalik muomalarini 
baholaydi, biroq u buxgalteriya hisobida qonun buzilishini aniqlamaganligi uchun 
javobgarlikka tortilishi mumkun. 
9. 
Funktsional 
o’rin 
almashish. 
Ichki 
nazoratning 
aloxida 
sub’yektlarning va vaqtinchalik chiqib ketishi nazorat qilish amallarining uzilib 
qolishiga olib kelmasligi zarur. Buning uchun, o’z navbatida, har bir xodim (ichki 
nazorat sub’yektga) o’zidan yuqori turuvchi, o’zidan quyi turuvchi va o’z 
darajasidagi bir yoki ikkita xodimning nazorat qilish ishlarini bajara olishi lozim, bu 
esa ularning chiqib ketishi davrida nazorat qilish ob’yekti bilan mos bo’lgan aloqa 
yo’qotmasligining oldini olishga imkoniyat yaratadi. 
10. 
Qat’iy belgilanganlik. Ichki nazorat tizimining amal qilish 
samaradorligi korxonada nazorat tizimining qat’iy belgilangan qoidaga qay darajada 
bo’ysunishiga bog’liq. Albatta, hamma narsani nazoratga olish qiyin, bu vaziyatda 
nazoratni o’rnatish uchun qat’iy qaror qabul qilishga to’g’ri keladi.