Biznesin sosial-psixoloji aspektləri və biznesin dövlət tənzimlənməsi

Biznesin sosial-psixoloji aspektləri və biznesin dövlət tənzimlənməsi.

Keçmişdə və bu gün fərdlərin və müəssisələrin daha çox qazanmaq istəyi və ambisiyaları, fərdi maraqları hər şeydən üstün tutmaq, həyat savaşına çevrilən gərgin rəqabət mühiti, həssaslıq və s. səbəblərə görə iş dünyasında iş etikasına qarşı bir çox fərqli təcrübəyə rast gəlinir. Cəmiyyətdəki korrupsiya, mənəvi quruluş və mədəni dəyərlər, hüquqi tənzimləmələrin qeyri-adekvatlığı və ya praktikada problemlər də işgüzar etik problemlərin yaranmasına zəmin yaradır.

Din, mədəni quruluş, mühit, ictimai quruluş və ya ənənələr əxlaq əsasında müəyyənedici olsa da, onlar təkcə həlledici deyil. Bu baxımdan əxlaq dəyişkəndir, lakin ona təsir edən ünsürlərdən asılı deyil. Beləliklə, iş yerində iş etikasını və etik dəyərləri müzakirə edərkən həm ənənəvi etikadan miras qalmış elementləri, həm də dünyada baş verən çoxölçülü dəyişikliyi nəzərə almalıyıq. Biznes etikasının yalnız retrospektiv başa düşülməsi menecerləri işçilərin gözündə qeyri-populyar edə bilər, çünki bu, yeni təşəbbüslərin qarşısını alacaq. Digər tərəfdən, yalnız gündəlik dəyərlərlə kodlanan əxlaq anlayışı əsassız olacağından, prinsipsizliyə və qeyri-sabitliyə səbəb ola bilər.
Biznes və peşə etikası ölkənin insan kapitalının çox mühüm tərkib hissəsidir. İnsan kapitalının keyfiyyəti təkcə texniki baxımdan deyil, həm də mənəvi cəhətdən yüksəldilməlidir. Texniki bacarıqlara və avadanlıqlara malik olan, lakin biznes və peşə etikası olmayan işçi qüvvəsi və sahibkar təbəqəsi ölkənin inkişafında müsbət rol oynaya bilməz.
Müəssisələr qazanc əldə etdikcə yaşaya bilir və davamlılıqlarını təmin edə bilirlər. İqtisadi məqsədlərini həyata keçirərkən onlar öz işçilərinin, tərəfdaşlarının və cəmiyyətin maraqlarını nəzərə almalıdırlar. Bu məqamda biznes etikası və sosial məsuliyyət anlayışlarına rast gəlirik.

• 
  İş etikası; Müəssisələrin və işçilərin fəaliyyətində ədalətli, dürüst və düzgünlükdür.
  
• 
  Sosial məsuliyyət; Bu, biznes etikası anlayışından daha əhatəlidir və biznesin işçilərinə, tərəfdaşlarına zərər vermədən, hətta cəmiyyətə töhfə verərək fəaliyyətlərini davam etdirmələridir.
  

Biznes etikasının tərifləri

• 
  İş etikası; bütün münasibətlərdə dürüstlük, etibar, hörmət və ədalətlə hərəkət etməkdir.
  
• 
  İş etikası; Ümumi əxlaqi qaydaların iş həyatında tətbiqidir.
  
• 
  İş etikası; O, dürüstlük və dürüstlüyə əsaslanır və cəmiyyətin gözləntilərindən ədalətli rəqabətə, reklamdan ictimai əlaqələrə, sosial məsuliyyətdən istehlakçı müstəqilliyinə qədər geniş ölçülərə malikdir.
  
• 
  İş etikası; İşgüzar fəaliyyətdə yaxşı və ya pis qaydalarla bağlıdır və nisbi anlayış olduğu üçün mənası insandan insana dəyişir.
  

İş etikasına gəlincə, onun çox geniş bir sahəyə aid olduğunu unutmaq olmaz. Bu vəziyyət, xüsusən də anlayışın müəyyənləşdirilməsində, ölçülərinin açılmasında çaşqınlığa səbəb olur. Yerli və xarici ədəbiyyatda “işgüzar etika” anlayışı ilə yanaşı, eyni mövzunu ifadə etmək üçün bir çox sinonim terminlərdən də istifadə olunur. Biznes etikası əvəzinə “şirkət etikası”, “iş etikası” və bu kimi terminlərə də rast gəlmək mümkündür. Şübhəsiz ki, “iş etikası”, “işçi etikası”, “işəgötürən etikası”, “menecer etikası”, “ticarət etikası”, “istehsalçı etikası” və bu kimi tərifləri biznes etikası çərçivəsində qiymətləndirmək mümkündür. Bunlara əlavə olaraq, biznes etikasının əhatə dairəsinə daxil olan və bir-birini tamamlayan xüsusiyyətlərə malik bir çox başqa terminlər var. “Peşə etikası” və onun alt sahələri olan “marketinq etikası”, “tibbi etika”, “mühasibat etikası”, “mühəndislik etikası”, “media etikası”, “tədris etikası” və s. şərtlər də biznes etikasının bir hissəsidir. Bundan əlavə, biznes etikasının dövlət idarəçiliyi ölçüsü də var. Ona görə də bu məsələni ifadə etmək üçün “dövlət idarəçiliyində etika” və ya “dövlət xidmətlərində etika” terminlərindən istifadə olunur. Digər tərəfdən, işgüzar etika anlayışının bir tərəfini ifadə edən “sosial məsuliyyət” termini də əhatə dairəsinə daxildir.
Biznes Etikası Problemlərinin Səbəbləri

• 
  Şəxsi maraq və eqoizm
  
• 
  Mənfəət üçün rəqabət təzyiqi
  
• 
  Biznes məqsədləri və şəxsi dəyərlərin ziddiyyəti
  
• 
  Mədəniyyətlər arası münaqişə
  

Şəxsi maraq və eqoizm: Əxlaqi dəyərlərə uyğun olan insanların işə cəlb edilməsi çox vacibdir. Bu prosesdə rüşvətxorluq və mənimsəmə fəaliyyəti ilə məşğul olacaq şəxslərin işə götürülməməsinə diqqət yetirilməlidir. Öz şəxsi maraqlarını başqalarının maraqlarından üstün tutan insanlara “mənəvi eqoistlər” deyilir. Onların fikrincə, hər şey pulsuzdur və məqsəd bir nömrə olmaqdır.
Mənfəət üçün rəqabət təzyiqi: Şirkətlər bəzən çoxlu rəqabətlə qarşılaşdıqda iş etikasına uyğun gəlməyən qaydalara müraciət edə bilərlər.
Biznes məqsədləri və şəxsi dəyərlərin ziddiyyəti: Biznesin məqsədi mənfəətdir və buna nail olmaq üçün cəmiyyətə zərər verə biləcək yollardan istifadə edilərsə, işçi heyəti buna reaksiya verə bilər.
Mədəniyyətlərarası Münaqişə: Biznes etika standartları öz ölkələrindən fərqli olan ölkələrlə biznes qurduqda çox vacib sayıla biləcək bir sıra mənəvi problemlər yaranır. Çoxmillətli müəssisələrdə strateji planlaşdıranlar və korporativ siyasətçilər belə dilemma ilə üzləşirlər.