Bola tarbiyalashda psixologik usullar ahamiyati

---

Journal of Advanced Research and Stability
Volume: 03 Issue: 02 | fab - 2023 ISSN: 2181-2608 
www.sciencebox.uz 
321 
BOLA TARBIYALASHDA PSIXOLOGIK USULLAR AHAMIYATI 
Xurboyev Oxunjon Xudayberdi o`g`li 
Mirzo Ulug`bek nomidagi O`zbekiston milliy universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti amaliy 
psixologiya yo`nalishi 4-kurs talabasi 
Annotatsiya: Maktab ostonasiga oyoq qo‘yish har bir inson uchun nihoyatda katta hayotiy 
burilishdir. Mana shu davrdan boshlab bolalikning eng beg‘ubor onlariga bir qadar 
cheklanishlar kirib keladi. Endi bola oilada nafaqat oilaviy ba’zi burchlarni, vaholanki, uz 
shaxsi uchun zarur bo‘lgan xususiy vazifalarni bajarishi shart davrga o‘tadi. Bu bilan uning 
oiladagi roli bir qarashda kamayganday emas, aksincha ko‘paygan bo‘ladi. Ya’ni u o‘z 
obro‘sini endi nafaqat oila a’zolari o‘rtasida, aksincha, jamiyat o‘rtasida oila obro‘sini o‘z 
shaxsiy harakati bilan himoya qilish davri boshlanadi. 
Kalit so`zlar: metodika,ruhiy salomatlik,psixologik yosh. 
Asosiy qism 
Bolalar psixologiyasi — psixologiya sohasi, bolalar psixologik rivojlanishining umumiy va 
aloxida xususiyatlarini, turli yosh bosqichlarida bu jarayon qanday kechishi, uni 
harakatlantiruvchi kuchlar va qonuniyatlarni tadqiq qiladi. Shu sababli Bolalar psixologiyasi ni 
koʻpincha yosh psixologiyasi deb ataydilar.Bolalar psixologiyasi bolalarda psixik jarayonlar 
(maʼrifiy, nutqiy, hissiy, irodaviy va h. k.) paydo boʻlishi va rivojlanishini, psixik xususiyatlar 
qaror topishini, xilmaxil faoliyatning (oʻyinlar, oʻqish, mehnat) rivojlanishini, bolaning shaxs 
sifatida shakllanishini oʻrganadi. Bolalar psixologiyasi umumiy psixologiyada ishlab chiqilgan 
tadqiqot usullaridan foydalanadi, biroq uni qoʻllashning oʻziga xos xususiyatlari bor. Bola shaxsi 
yosh xususiyatlarini oʻrganishda koʻndalang kesma va longityud deb nomlangan tadqiqotlar 
oʻtkaziladi.Birinchi holatda birgina psixik jarayonning oʻzi bir vaqtda turli yosh guruhlariga 
taalluqli boʻlgan bolalarda tadqiq qilinadi. Ikkinchi holat (longityud) da esa maʼlum bir (alohida 
tanlab olingan) bolalarning psixik xususiyatlari koʻp yillar davomida tadqiq qilinadi. Bu esa oʻz 
navbatida ular psixikasi rivojlanishining umumiy kechishini kuzatish imkoniyatini beradi. 
Bolalar psixologiyasida asosan ota-onalarga bolaga unga bo'lgan ishonch, hurmat,qo'llab-
quvvatlash, unga bo'lgan e'tiborlarini his qildirish,Mumkin bo'lgan va mumkin bo'lmagan 
holatlar o'rgatiladi. 
Bola dunyoni, atrofni ota-ona ko'zlari bilan anglaydi. Ota-onaga nima yomon bo'lsa, bola shuni 
yomon deb hisoblaydi. Ota-ona kimni xush ko'rsa, bola uchun u inson yaxshi bo'ladi. Bu holat 
bolani 10-12 yoshiga qadar davom etadi. Undan keyin bola o'zi xulosa qilishga o'rganishni 
boshlaydi. Shunday ekan, bolaning har bir harakati - bu ko'zgudagi sizning aksingiz.Bolalar 
psixologiyasi 19-asr oʻrtalarida mustaqil fan sifatida ajralib chiqa boshladi. U pedagogika 
psixologiyasi, ped., oliy asab faoliyati fiziologiyasi bilan chambarchas bogʻlangandir. Uning 
maʼlumot va xulosalari yosh avlodni oʻqitish va tarbiyalash nazariyasi va amaliyoti uchun, 
umumiy psixologiya uchun muhim ahamiyatga ega. Oʻzbekistonda Bolalar psixologiyasi 
masalalari boʻyicha ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. 
Ruhiy muhiti sog‘lom oila a’zosi bo‘lgan bolaning birinchi bor maktabga borishi qanchalik 
hayajonli bo‘lmasin bola uchun jiddiy qiynchiliklar tug‘dirmaydi. Chunki maktabda o‘qituvchi 

---