Book · December 022 citations 16 reads 106 author

Fəsil XV. ƏMƏK KOLLEKTİVİNDƏ MÜNAQİŞƏLƏR VƏ 
ONLARIN İDARƏ EDİLLMƏSİ ........................................ 
427 
15.1.
Əmək münaqişələrinin əsas növləri ................................ 427 
15.2.
Münaqişələrin səbəbləri.................................................. 432 
15.3.
Münaqişənin struktur modeli .......................................... 438 
15.4.
Münaqişənin qarşısının alınması ..................................... 444 
15.5.
Münaqişələrə son qoyulması üçün strateji və taktiki 
metodlar ........................................................................ 449 
Fəsil XVI. HEYƏTIN TƏLİMİ ............................................ 
469 
16.1 Heyətin təliminin məqsədi və növləri .............................. 469 
16.2.
Təlim ehtiyaclarının müəyyənləşdirilməsi ...................... 477 
16.3.
Heyətin yenidən hazırlanması və ixtisasının artırılması ... 481 
16.4.
Heyətin təlimin formaları və metodları .......................... 485 
16.5.
Təlim sistemi yaradarkən meydana gələn səhvlər ........... 499 
16.6.
Təlim xərclərinin müəyyənləşdirilməsi ........................... 501 
ƏLAVƏLƏR ......................................................................... 
505 
ƏDƏBİYYAT ........................................................................ 
577 

---

7 
ÖN SÖZ 
 
Sosial-iqtisadi hadisə və proseslərin dinamik xarakteri müxtə- 
lif elm sahələrinin öyrənilməsi predmeti olan bir sıra əlaqəli prob- 
lemlərin yaranmasına səbəb olur, lakin ən dolğun baxış və əsaslı 
həll yalnız onlar sistemli, hərtərəfli nəzərdən keçirildikdə müm- 
kündür. 
Bu sistemli problemlərə İnsan Resurslarının İdarə edilməsi da- 
xildir. İnsan resursları çoxşaxəli anlayışdır, cəmiyyətin inkişafı 
məqsədi, məhsuldar qüvvələrin inkişaf səviyyəsi, demoqrafik və- 
ziyyət, ölkənin iqtisadi vəziyyəti, məşğulluq səviyyəsi və s. 
İnsan resursları təkcə bütövlükdə ölkənin iqtisadi və sosial in- 
kişafının aparıcı aspekti deyil, həm də istənilən təşkilatın əsas sər- 
vətidir. Onlar peşəkar ixtisas və psixofizioloji parametrləri, peşə- 
kar səriştələr və bilikləri, kapitallaşma və yaradıcılığı birləşdirir. 
İnsan resurslarına bu cür yanaşma təkcə iqtisadiyyatın deyil, həm 
də işçinin özünün və bütövlükdə cəmiyyətin inkişafına güclü tə- 
kan kimi xidmət edir. 
Eyni zamanda, menecment nəzəriyyəsi və praktikasının inkişa- 
fındakı yeni dünya tendensiyalarından birinin təşkilat daxilində 
kadrların idarə edilməsi paradiqmasından çoxsəviyyəli bir sistem 
kimi mikro, mezo və makro səviyyələri insan resurslarının idarə 
edilməsinə keçiddən ibarət olması xarakterikdir.. Məhz bu kon- 
sepsiya bu dərsliyin əsası kimi qəbul edilir ki, bu da onun ilk xü- 
susiyyətidir. 
Bu dərsliyin ikinci xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, o, fərd (işçi) 
ilə mürəkkəb istehsalat və insan münasibətləri sistemi arasında, 
təşkilatın idarə edilməsi ilə insan resurslarının idarə edilməsi ara- 
sında qırılmaz əlaqəni göstərir ki, bu da nəzəriyyə ilə yanaşı, in- 
san potensialının inkişafı və səmərəli istifadəsi təcrübəsini, təşki- 
lati davranış problemlərinin bütün kompleksini özündə ehtiva 
edir. 

---

8 
Üçüncü xüsusiyyət insan resursları konsepsiyasının formalaş- 
dırılması üçün müasir yerli və xarici nəzəriyyə və təcrübənin ge- 
niş şəkildə cəlb edilməsidir, bu çərçivədə onların strateji idarə 
olunması, planlaşdırılması, inkişafı, təşkilatın kadr təminatı, insan 
resurslarına investisiya qoyuluşu və s. başqa sözlə, insan resursla- 
rı konsepsiyası işçilərin formalaşması, istifadəsi və inkişafı üçün 
investisiya ehtiyacının iqtisadi əsaslandırılmasından istifadə edir. 
İşinin səmərəliliyini artırmaq üçün işçinin əldə edilməsi və öyrə- 
dilməsi üçün xərclərin artması icraçının peşəkar bacarıq və bilik- 
lərindən daha dolğun istifadə etməyi, işçinin gizli imkanlarını, ya- 
radıcı potensialını üzə çıxarmağı tələb edir. 
Kitabın dördüncü konseptual xüsusiyyəti istehlakçı seçiminə 
əsaslanan iqtisadi insan (homo ekonomicus) modelindən yaradıcı 
insan modelinə keçidə istiqamətlənmədir (homo creativus). Bu, 
insanın müxtəlif yaradıcılıq fəaliyyətinin tərəqqinin həlledici ami- 
linə çevrildiyi biliyə əsaslanan iqtisadiyyatın yaradılmasını nəzər- 
də tutur. 
İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinin göstərdi- 
yi kimi, əmək məhsuldarlığına ən çox təsir edən insan inkişafı sə- 
viyyəsidir. Əslində bu o deməkdir ki, insan potensialının toplan- 
masına və səmərəli istifadəsinə şərait yaradan istənilən təşkilat iq- 
tisadi inkişafda uğur qazana bilər. 
Müasir dünyada insan resurslarının inkişafı universal xarakter 
daşıyan iqtisadi və sosial proseslərin təsiri altında baş verir. Onla- 
rın arasında: qloballaşma; iş dünyasının köklü transformasiyası 
və yenidən qurulması; yüksək texnologiya, biotexnologiya; təhsi- 
lin və biliyin istənilən cəmiyyətin ən dəyərli nailiyyətləri kimi ta- 
nınması; demoqrafik proseslərin insan resurslarının formalaşma- 
sına təsiri; işçilərin rollarının və gözləntilərinin dəyişdirilməsi; 
xarici mühitdə dəyişikliklərin sürətləndirilməsi və onların tez-tez 
xaotik inkişafı (böhranlarda, sosial sarsıntılarda və s. ifadə olu- 
nur) yer alır. 
Azərbaycan inkişaf etmiş insan potensialına və yaxşı təlim 
keçmiş işçi qüvvəsinə malik ölkələrdən biridir. Buna, əsasən, əv- 

---

9 
vəlki illərdə mövcud olan yaxşı işləyən peşə hazırlığı, o cümlədən 
orta məktəbdə əmək vərdişlərinin öyrədilməsi, inkişaf etmiş re- 
gional ilk peşə-ixtisas təhsili sistemi, habelə işçilərin hazırlanma- 
sı, yenidən hazırlanması və ixtisasartırma sistemi sayəsində nail 
olunub. Lakin bazar iqtisadiyyatına keçid və bir çox müəssisələr- 
də istehsalın faktiki dayanması ilə dəyər sistemi dəyişdi; əmək 
cəmiyyətin həyatında mühüm əhəmiyyətini itirmişdir; fəhlələrin 
peşə təhsili sistemi məhv edildi, müəssisələr daha fəhlələrin ha- 
zırlanmasına və ixtisaslarının artırılmasına vəsait ayıra bilmədi- 
lər. Bunun nəticəsidir ki, son illərdə işçilərin peşə və ixtisas sə- 
viyyəsi xeyli azalmış, əmək və istehsalat intizamı aşağı düşmüş 
və s. Ona görə də təsadüfi deyil ki, son illərdə baş verən bütün 
böyük texnogen fəlakətlərdə əsas amillərdən biri baş verənlərin 
səbəbləri “insan amilinin kifayət qədər nəzərə alınmaması”dır. 
Təhlillər göstərir ki, əmək intizamının aşağı düşməsi, işçilərin pe- 
şəkar hazırlığının lazımi səviyyədə olmaması iqtisadi islahatlara 
ciddi maneələr yaradır. Ona görə də müasir insan resurslarının 
idarə edilməsi sisteminin yaradılması, işçilərin, o cümlədən biz- 
nesin iştirakı ilə təlimin təşkili idarəetmənin prioritet vəzifəsinə 
çevrilməlidir. 
Son onillik aydın şəkildə göstərdi ki, davamlı iqtisadi artıma 
nail olmaq, kreativ iqtisadiyyatın formalaşdırılması insan inkişa- 
fının prioritetini təsdiqləmədən (hər hansı bir cəmiyyətdə bunun 
əsasını əmək və təhsil təşkil edir), əmək münasibətləri və əməyin 
ödənilməsinin ədalətli səviyyəsinin yaradılmadan sosial və sosial 
münasibətlərin uyğunlaşdırılması olmadan qeyri-mümkündür. 
Bütün bunlar o deməkdir ki, XXI əsrdə əmək cəmiyyətdə öz 
layiqli yerini tutacaqdır. Əməyin təşkili və əməyinin ödənilməsi, 
sosial-əmək münasibətləri sisteminin formalaşdırılması, karyera 
planlaması, təhsil kompleksinin inkişafı, müəssisələrin yenidən 
qurulması, sosial siyasət sahəsində qərarların qəbulu - bütün bu 
tədbirlər dərin və hərtərəfli iqtisadi təhlil tələb edəcəkdir. Eyni 
zamanda, informasiya bazasının həcmi, bu mürəkkəb, çoxmərhə- 
ləli prosesin gedişatında dəyişkənlik dərəcəsi istər-istəməz arta- 

---

10 
caq ki, bu da işçilərin təliminin təşkilində yeni yanaşmaların, xü- 
susən də, kadr hazırlığının həyata keçirilməsini tələb edəcəkdir. 
Müasir Azərbaycan şəraitində idarəetmə strategiyasını hazırlayar- 
kən bütövlükdə iqtisadiyyatda, xüsusən də sosial və əmək sfera- 
sında böhran hadisələrinin mahiyyətini başa düşmək vacibdir. 
Müasir inkişaf dövrü müəssisənin fəaliyyətinə təsir edən amillə- 
rin dairəsinin kəskin genişlənməsinə səbəb oldu, bunların arasın- 
da dağıdıcı plan amilləri daha çox üstünlük təşkil edir. Xarici mü- 
hitin vəziyyətindəki dəyişikliklər çox vaxt şirkətlərin əmək və 
məşğulluq siyasətinin əsas istiqamətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə 
yenidən qiymətləndirilməsinə səbəb olur. 
Lakin xarici mühitə təkcə problem və təhlükə mənbəyi kimi 
baxmaq lazım deyil. İnsan resurslarının idarə edilməsinin düzgün 
təşkili ilə müəssisə üçün dinamizm mənbəyi, onun perspektivli 
problemlərin həllinə diqqəti ola bilər. 
Bu dərsliyin hazırlanmasında müəllifin apardığı tədqiqat mate- 
riallarından, həmçinin tədris metodiki və tədris vasitələrinə əsas- 
lanan təhlillərin nəticələrindən istifadə edilmişdir. 

---

11 
View publication stats

---

Document Outline

• MÜNDƏRİCAT
• ÖN SÖZ